Samodzielność biblioteki publicznej oznacza brak nadzoru

Rada powiatu Sejneńskiego podjęła uchwałę w sprawie utworzenia i nadania statutu Powiatowej Bibliotece Publicznej.

Część przepisów tej uchwały zakwestionował wojewoda podlaski i stwierdził ich nieważność rozstrzygnięciem nadzorczym z 4 grudnia 2013 r. (sygn. akt NK-II.4131.105.2013.AK).

- Wskazać należy, iż działalność biblioteki publicznej regulują przepisy ustawy z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach oraz w zakresie nieuregulowanym tą ustawą przepisy ustawy z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej – mówi Lidia Stupak, dyrektor Wydziału Nadzoru i Kontroli Podlaskiego Urzędu Wojewódzkiego. - Zgodnie z przywołanymi regulacjami biblioteki publiczne działają jako jednostki kultury, powiatowi natomiast przypisano rolę organizatora.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej, instytucje kulturalne uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora. Z powyższego zatem wynika, iż jednostka kultury posiada osobowość prawną, a co za tym idzie jest jednostką odrębną od powiatu.

Tymczasem rada powiatu Sejneńskiego wskazała w uchwale, że nadzór nad organizacją i funkcjonowaniem biblioteki sprawuje Organizator. - Wskazać jednak należy, iż ani ustawa o bibliotekach ani ustawa o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej nie przewiduje żadnych uprawnień nadzorczych przypisanych organizatorowi, gdyż jak już wskazano biblioteka stanowi samodzielną jednostkę organizacyjną, funkcjonującą jedynie w ramach środków finansowych przeznaczonych w budżecie na jej finansowanie – wyjaśnia Lidia Stupak. – Oznacza to, że wszelka ingerencja organu stanowiącego polegająca na przyznaniu organizatorowi kompetencji nadzorczych jest nieuprawnionym naruszeniem samodzielności jednostki organizacyjnej - dodaje.

Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie. Przywołać należy chociażby wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 czerwca 2002 r., w którym sąd stwierdził, że instytucje kultury powołane do życia na podstawie art. 9 - 11 i 13 - 14 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej uzyskują osobowość prawną i rozpoczynają działalność z chwilą wpisania do rejestru prowadzonego przez organizatora, gospodarują samodzielnie przydzieloną i nabytą częścią mienia oraz prowadzą samodzielną gospodarkę (sygn. akt: I SA/Gd 479/02).

Uzasadnione wątpliwości organu nadzoru budzi również zapis uchwały rady powiatu Sejneńskiego, w którym wskazano, iż do stemplowania zbiorów biblioteka używa urzędowej pieczęci okrągłej, zawierającej pośrodku wizerunek orła, a w otoku napis z nazwą „Powiatowa Biblioteka Publiczna w Sejnach". - Polski system prawny przewiduje określone reguły służące uregulowaniu zasad ochrony i posługiwania się godłem i barwami Rzeczypospolitej Polskiej zawarte m. in w art. 28 Konstytucji RP i przepisach ustawy z 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych – mówi Ludia Stupak. - W oparciu o te przepisy można stwierdzić, że o ile używanie barw RP jest dozwolone każdemu z uwzględnieniem obowiązku otaczania ich czcią i szacunkiem to używanie wizerunku orła ustalonego dla godła RP, w tym używanie jego na pieczęciach, zastrzeżone jest dla ściśle określonych kategorii podmiotów - wyjaśnia.

Zasadą jest, że używanie na pieczęciach wizerunku orła ustalonego dla godła RP odnosi się przede wszystkim do kategorii określonej jako „urzędowa pieczęć". Inne przypadki używania wizerunku orła ustalonego dla godła RP, mogą określać jedynie przepisy szczególne.

- Analizując ustawowy katalog podmiotów uprawnionych do używania wizerunkiem orła ustalonego dla godła RP, można stwierdzić, iż biblioteka publiczna nie jest kategorią mieszczącą się zakresie określonym w art. 2a ustawy o godle barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych – mówi Lidia Stupak. – Jednocześnie biblioteka publiczna nie posiada innego ustawowego uprawnienia do używania takich szczególnych pieczęci - wyjaśnia.

Ponadto rada powiatu Sejneńskiego wskazała w uchwale, że biblioteką zarządza i reprezentuje ją na zewnątrz dyrektor, który powoływany jest i odwoływany jest przez Zarząd Powiatu.

Ponieważ w przepisach ustawy o bibliotekach kwestia powoływania i odwoływania dyrektora biblioteki publicznej nie została uregulowana oznacza to konieczność odwołania się w tym zakresie do przepisów ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Szczegółowy tryb powoływania i odwoływania dyrektora instytucji kultury określony został w art. 15 ust. 1 tej ustawy. Wskazuje on, że dyrektora instytucji kultury powołuje organizator na czas określony, po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w tej instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych właściwych ze względu na rodzaj działalności prowadzonej przez instytucję. Odwołanie następuje w tym samym trybie. Jednocześnie przepis ten stanowi, że zasięgnięcie opinii związków zawodowych oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych nie jest konieczne w przypadku wyłonienia kandydata na dyrektora w drodze konkursu.