Budżetówka liczy i wypłaca trzynastki

Te tzw. trzynaste pensje regulują swoim pracownikom:

- państwowe jednostki budżetowe i ich gospodarstwa pomocnicze oraz państwowe zakłady budżetowe,

- te samorządowe jednostki budżetowe, ich gospodarstwa pomocnicze oraz zakłady budżetowe, które prowadzą gospodarkę finansową zgodnie z ustawą o finansach publicznych,

- niektóre urzędy organów władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów i trybunałów, a konkretnie kancelarie: Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego, Trybunału Konstytucyjnego, Krajowej Rady Sądownictwa, sądownictwa powszechnego, Najwyższej Izby Kontroli, rzecznika praw obywatelskich, rzecznika praw dziecka, Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, generalnego inspektora ochrony danych osobowych, Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Krajowego Biura Wyborczego, Państwowej Inspekcji Pracy oraz Rządowego Centrum Legislacji, biura poselskie, senatorskie lub poselsko-senatorskie oraz kluby, koła albo zespoły poselskie.

Kwestie te reguluje [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=75875]ustawa z 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników sfery budżetowej (DzU nr 160, poz. 1080 ze zm.)[/link].

[srodtytul]Staż niekoniecznie ciągły[/srodtytul]

Dodatkowe wynagrodzenie roczne przysługuje zatrudnionemu, który w zeszłym roku przepracował w jednym zakładzie przynajmniej sześć miesięcy. Chodzi o staż u pracodawcy, który wypłaca pieniądze, choć niekoniecznie ciągły. Znaczy to, że w trakcie weryfikacji uprawnień do trzynastki sumujemy wszystkie ubiegłoroczne okresy pracy w danej jednostce bez względu na przerwy w nich. Wynika tak z [b]uchwały Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2003 r. (III PZP 20/02). [/b]

[ramka][b]Przykład[/b]

W ubiegłym roku pan Tadeusz, kierowca, pracował w urzędzie gminy na trzy czwarte etatu na czas określony od 1 lutego do końca maja. Od 1 października znowu się zatrudnił u tego samego pracodawcy, tym razem na cały etat i czas określony do końca marca br. Powinien dostać trzynastą pensję, bo przepracował w zeszłym roku łącznie siedem miesięcy. W stażu gwarantującym jej uzyskanie sumujemy bowiem wszystkie okresy zatrudnienia w tym samym podmiocie budżetowym, mimo że dzieliła je przerwa.[/ramka]

Nie ma przy tym znaczenia wymiar czasu pracy. W stażu uprawniającym do trzynastki uwzględniamy zatrudnienie zarówno na cały, jak i na część etatu. Rozmiar zatrudnienia, a co za tym idzie wysokość pensji, odbiją się za to na wysokości samej trzynastki.

[srodtytul]Tylko dla rzetelnych i sumiennych[/srodtytul]

Przepisy nie precyzują, co to znaczy przepracować minimum sześć miesięcy. Nie wiadomo zatem, jak ustalać przynajmniej sześciomiesięczny staż warunkujący nabycie trzynastki. Wedle [b]uchwały SN z 25 lipca 2003 r. (III PZP 7/03)[/b] chodzi o czas aktywnie przepracowany, gdy osoba rzeczywiście wykonywała swoje obowiązki: codziennie stawiała się do pracy, wykonywała bieżące polecenia szefa, podpisywała listę obecności. SN nakazał również traktować następujące rodzaje absencji w pracy jako czas rzeczywiście przepracowany:

- powołanie do czynnej służby wojskowej albo skierowanie do odbycia służby zastępczej,

- podjęcie zatrudnienia po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,

- urlopy wychowawczy oraz dla nauczyciela, w tym akademickiego – dla poratowania zdrowia, do celów naukowych, artystycznych lub kształcenia zawodowego.

[b]Pozbawione świadczenia są zatem osoby, które w zeszłym roku przebywały na urlopach macierzyńskich czy dłuższych zwolnieniach lekarskich.[/b]

[ramka][b]Przykład [/b]

Do końca kwietnia zeszłego roku kobieta przebywała na urlopie macierzyńskim, a potem do końca maja na wypoczynkowym. Następnie do końca sierpnia miała zwolnienie lekarskie. Do zakładu wróciła 1 września i pracowała do końca roku. Stosując uchwałę SN z 25 lipca 2003 r., nie przysługuje jej trzynasta pensja, gdyż staż uprawniający do jej otrzymania to okres rzeczywiście przepracowany, który w tym wypadku wyniósł jedynie pięć miesięcy (maj, kiedy pracownica przebywała na urlopie wypoczynkowym, plus praca od września do końca roku). Pomijamy zatem urlop macierzyński i zwolnienie lekarskie.[/ramka]

Niektórzy eksperci oraz Ministerstwo Pracy uważają jednak, że w stażu uprawniającym do dodatkowego wynagrodzenia rocznego przyjmuje się całe okresy pozostawania w stosunku pracy, w tym czas choroby lub korzystania z urlopu macierzyńskiego. Nie ma znaczenia, jak długo zainteresowany faktycznie pracował w zeszłym roku. Co więcej, pojedyncze wyroki też potwierdzają to stanowisko, jak ten z 8 listopada 2007 r.

[srodtytul]Bez okresów pozapracowniczych[/srodtytul]

Eksperci mają też wątpliwości, czy w stażu warunkującym nabycie trzynastej pensji uwzględniamy inne okresy niż zatrudnienia, zaliczane na poczet uprawnień pracowniczych na mocy odrębnych przepisów. Dotyczy to np.:

- pobierania zasiłku dla bezrobotnych czy stypendium przez osobę skierowaną przez starostę na szkolenie bądź staż lub przygotowanie zawodowe w miejscu pracy,

- udokumentowanego zatrudnienia obywateli polskich za granicą bez względu na to, czy z tego tytułu zostały odprowadzone w kraju składki na Fundusz Pracy,

- zawodowej służby wojskowej oraz służby w policji, Straży Granicznej lub Państwowej Straży Pożarnej,

- okresu, za który sąd przyznał zatrudnionemu odszkodowanie z powodu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę.

Większość specjalistów wyklucza wymienione okresy ze stażu uprawniającego do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Argumentują, że nie zaliczamy ich do stażu zakładowego nabytego u jednego pracodawcy. Inaczej trzeba by wypłacić trzynastkę temu, kto w ubiegłym roku przebywał osiem miesięcy na zasiłku dla bezrobotnych, a faktycznie pracował dwa miesiące. Okresy te sumujemy natomiast w ogólnym stażu pracy, wymaganym m.in. przy ustalaniu wymiaru urlopu wypoczynkowego lub prawa do nagrody jubileuszowej w sferze budżetowej.

[ramka][b]Przykład[/b]

Od października 2007 r. do końca maja zeszłego roku bezrobotny odbywał w jednostce budżetowej staż absolwencki finansowany przez urząd pracy. Od września 2008 r. dostał u tego samego pracodawcy już stały angaż i zatrudnienie, to trwa do dziś. Nie dostanie on jednak nagrody rocznej.

Do stażu warunkującego jej uzyskanie przyjmujemy bowiem długość zatrudnienia w danej jednostce budżetowej, które w tej sytuacji wynosi tylko cztery miesiące – od września do końca roku. Wyłączamy natomiast odbyty staż, bo nie ma on charakteru zatrudnienia pracowniczego. To starosta kierujący bezrobotnego na staż spisuje umowę z pracodawcą, natomiast praktykanta nie łączy z firmą umowa o pracę. [/ramka]

[srodtytul]Dla kogo fory[/srodtytul]

Niektórzy pracownicy nie muszą przepracować minimum sześciu miesięcy, by dostać trzynaste pensje. Otrzymają je bez względu na to, ile czasu pracowali w zeszłym roku.

Chodzi o następujące sytuacje:

- nawiązanie stosunku pracy podczas roku z nauczycielem lub nauczycielem akademickim zgodnie z organizacją pracy szkoły lub szkoły wyższej,

- zatrudnienie kogoś do pracy sezonowej co najmniej na trzy miesiące,

- powołanie pracownika do czynnej służby wojskowej lub skierowanie do odbycia zastępczej służby wojskowej,

- rozwiązanie stosunku pracy w związku z:

– przejściem na emeryturę, rentę szkoleniową albo z tytułu niezdolności do pracy lub na świadczenie rehabilitacyjne,

– przeniesieniem służbowym, powołaniem lub wyborem,

– likwidacją pracodawcy albo zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy,

– likwidacją jednostki organizacyjnej pracodawcy lub jej reorganizacją,

- podjęcie zatrudnienia:

– w wyniku przeniesienia służbowego,

– na podstawie powołania lub wyboru,

– w związku z likwidacją poprzedniego pracodawcy albo ze zmniejszeniem zatrudnienia z przyczyn dotyczących tego pracodawcy,

– w związku z likwidacją jednostki organizacyjnej poprzedniego pracodawcy lub jej reorganizacją,

– po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej albo po odbyciu służby zastępczej,

- korzystanie:

– z urlopu wychowawczego,

– z urlopu dla poratowania zdrowia, przez nauczyciela lub nauczyciela akademickiego z urlopu na cele naukowe, artystyczne lub kształcenia zawodowego,

- wygaśnięcie stosunku pracy w związku ze śmiercią pracownika.

[srodtytul]Ile na rękę[/srodtytul]

Do podstawy wymiaru trzynastej pensji wliczamy te same składniki, jakie uwzględniamy w podstawie ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany w naturze urlop wypoczynkowy.

Ale uwaga! [b]Niektórzy popełniają błąd, obliczając trzynastki tak samo jak ekwiwalent. Prawidłowe rachunki polegają natomiast na przyjęciu wyłącznie tych samych składników, które wchodzą do ekwiwalentu.[/b] Trzynasta pensja wynosi bowiem 8,5 proc. sumy wynagrodzenia faktycznie otrzymanego w zeszłym roku kalendarzowym. Do podstawy jej wymiaru nie wliczamy jednak wszystkich składników pensji i innych świadczeń ze stosunku pracy, jakie dostał on w tym czasie, lecz tylko te uwzględniane przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Stosujemy następujące rozporządzenia:

- [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=74468]ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.)[/link],

- [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=161981]ministra edukacji narodowej z 26 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia za urlop oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli (DzU nr 71, poz. 737 ze zm.)[/link] – do nauczycieli,

- [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=162951]ministra nauki i szkolnictwa wyższego z 2 listopada 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy oraz ekwiwalentu pieniężnego za okres niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego nauczycieli akademickich (DzU nr 121, poz. 1301)[/link] – do nauczycieli akademickich.

Bierzemy ponadto pod uwagę wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz za czas pozostawania bez pracy osoby przywróconej do pracy, mimo że pomija się je przy ustalaniu ekwiwalentu.

Do podstawy wymiaru trzynastek nie wliczamy więc:

- jednorazowych i nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za konkretne osiągnięcie (np. nagród uznaniowych); uwzględnia się tylko składniki stałe i periodyczne, czyli wynagrodzenie zasadnicze według stałej stawki miesięcznej lub stawki godzinowej, akordowej czy prowizyjnej, premie,

- nagród jubileuszowych,

- wynagrodzeń za czas innej niż urlop wypoczynkowy usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

- ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy,

- dodatkowego wynagrodzenia radcy prawnego z tytułu zastępstwa sądowego,

- wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

- nagród z zakładowego funduszu nagród, dodatkowe wynagrodzenie roczne, należności z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej,

- odpraw emerytalnych i rentowych oraz innych odpraw pieniężnych, np. z tytułu zwolnienia z przyczyn niedotyczących pracownika,

- odszkodowań przysługujących w razie rozwiązania stosunku pracy.

Generalnie do podstawy wymiaru trzynastej pensji nie wliczamy też:

- nagród uznaniowych,

- wynagrodzenia za dwa dni opieki nad dzieckiem do 14 lat,

- zasiłków z ubezpieczenia chorobowego (chorobowych, macierzyńskich, opiekuńczych, świadczenia rehabilitacyjnego),

- wynagrodzenia dla nauczyciela przeniesionego w stan spoczynku [b](uchwała Sądu Najwyższego z 10 października 2000 r., III ZP 22/2000)[/b],

- wynagrodzenia dla sędziego za czas nieobecności w pracy z powodu choroby ([b]uchwała Sądu Najwyższego z 25 lipca 2003 r., III ZP 7/03)[/b],

- wynagrodzenia dla nauczyciela za czas urlopu dla poratowania zdrowia[b] (uchwała w sprawie dodatków Sądu Najwyższego z 10 października 2000 r., III ZP 22/2000),[/b]

- nauczycielskich dodatków mieszkaniowych,

- świadczeń z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

[ramka][b]Przykład[/b]

W ubiegłym roku pracownik był zatrudniony w urzędzie przez siedem miesięcy. W tym czasie dostał od pracodawcy: 20 tys. zł pensji zasadniczej, 2,5 tys. zł wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy, 2 tys. zł nagrody uznaniowej, 1,5 tys. zł zasiłku chorobowego, 300 zł bezzwrotnej pożyczki z funduszu socjalnego.

Do podstawy wymiaru trzynastki wliczamy jedynie płacę zasadniczą i wynagrodzenie urlopowe (razem 22,5 tys. zł). Pomijamy nagrodę uznaniową, zasiłek chorobowy i pożyczkę z funduszu socjalnego. Trzynastka wynosi zatem 1912,50 zł (8,5 proc. z 22 500 zł).[/ramka]

[ramka][b]Kto nie dostaje nagrody rocznej [/b]

Dodatkowe wynagrodzenie roczne nie przysługuje:

- KIEROWNIKOM PAŃSTWOWYM, np. prezydentowi, marszałkom i wicemarszałkom Sejmu oraz Senatu, premierowi i wicepremierowi, ministrom, prezesom Najwyższej Izby Kontroli, Trybunału Konstytucyjnego, Narodowego Banku Polskiego, Instytutu Pamięci Narodowej, rzecznikom praw obywatelskich i praw dziecka, generalnemu inspektorowi ochrony danych osobowych, przewodniczącemu Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji; wiceprezesom Trybunału Konstytucyjnego i Najwyższej Izby Kontroli, szefom kancelarii Sejmu i Senatu, Kancelarii Premiera oraz ich zastępcom, głównemu inspektorowi pracy i jego zastępcom, kierownikowi Krajowego Biura Wyborczego, ministrom stanu, szefowi Kancelarii Prezydenta i jego zastępcy, zastępcy prokuratora generalnego, prezesowi Polskiej Akademii Nauk, sekretarzom stanu, członkom Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, pierwszemu zastępcy prezesa Narodowego Banku Polskiego, sekretarzowi Komitetu Integracji Europejskiej.

- SŁUŻBOM MUNDUROWYM: żołnierzom oraz funkcjonariuszom policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Służby Celnej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej oraz Biura Ochrony Rządu. [/ramka]

[ramka][b]Miesiąc to 30 dni[/b]

- Wątpliwe jest to, jak liczyć przynajmniej sześciomiesięczny staż uprawniający do trzynastej pensji. Większość fachowców uważa, że miesiąc liczy 30 dni, a więc sześć miesięcy to 180 dni. Wynika to z art. 114 kodeksu cywilnego, wedle którego miesiąc obejmuje 30 dni.

- Do minimum sześciomiesięcznego zatrudnienia koniecznego do nabycia wynagrodzenia rocznego trzeba podejść elastycznie i wypłacić je temu, kto zaczął pracę 2, 3 lub 4 stycznia, pod warunkiem że był to pierwszy dzień roboczy tego miesiąca.[/ramka]

[ramka][b]Niesubordynowany traci[/b]

Zatrudniony nie nabywa prawa do wynagrodzenia rocznego (choćby przepracował cały rok kalendarzowy), jeśli:

- nie usprawiedliwił trwającej dłużej niż dwa dni nieobecności w pracy,

- stawił się lub przebywał w pracy w stanie nietrzeźwości,

- wymierzono mu karę dyscyplinarną wydalenia z pracy lub ze służby,

- rozwiązał z własnej winy umowę o pracę bez wypowiedzenia. [/ramka]