Zamówienia publiczne pod lupą kontrolerów

Prezes Urzędu Zamówień Publicznych (prezes UZP) bada zgodność prowadzonej procedury z przepisami ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (ustawa pzp) w stosunku do wszystkich zamówień publicznych, bez względu na źródło ich finansowania. Coroczne jawne wyniki kontroli pozwalają prześledzić najpoważniejsze naruszenia ustawy pzp.

Przed lub po zawarciu umowy

Prezes UZP czuwa nad przestrzeganiem zasad systemu zamówień publicznych, w szczególności prowadzi kontrolę procesu udzielania zamówień w zakresie przewidzianym ustawą pzp. Jej wszczęcie może poprzedzać postępowanie wyjaśniające, które ustali, czy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia doszło do naruszenia przepisów ustawy pzp i czy mogło mieć ono wpływ na jego wynik.

Kontrola prezesa UZP może mieć charakter kontroli uprzedniej (ex-ante, przed zawarciem umowy) lub kontroli następczej (ex-post, po zawarciu umowy). Zamówienia współfinansowane ze środków Unii Europejskiej (UE) podlegają obligatoryjnej kontroli uprzedniej, jeżeli wartość zamówienia jest równa bądź przekracza 20 mln euro (roboty budowlane) lub 10 mln euro (dostawy lub usługi).

W przypadku zamówień z udziałem środków unijnych prezes UZP może również przeprowadzać kontrole doraźne uprzednie lub następcze, które wszczynane są z urzędu lub na wniosek.

Kto inicjuje postępowanie

Rok 2014 był obfity we wnioski o wszczęcie kontroli zamówień współfinansowanych ze środków UE – ogółem do prezesa UZP wpłynęło aż 266 wniosków. Autorami większości z nich byli wykonawcy uczestniczący w postępowaniu. Pozostałe wnioski wpływały od następujących podmiotów: instytucji zajmujących się Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich, w tym z Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, z urzędów marszałkowskich oraz z Agencji Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa, a także od organów ścigania oraz samych zamawiających.

Jakie nieprawidłowości

Naruszenia przepisów ustawy pzp możemy podzielić na dwa rodzaje:

- naruszenia mogące mieć lub mające wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia, np. nieuprawnione odstąpienie od stosowania przepisów ustawy pzp, niezgodny z prawem podział zamówienia na części, wybór oferty wykonawcy, który podlegał wykluczeniu z postępowania, a jego oferta podlegała odrzuceniu albo opis przedmiotu zamówienia, w tym warunków udziału w postępowaniu w sposób naruszający zasadę uczciwej konkurencji i równego traktowania wykonawców

- naruszenia, które nie wpływały na wynik postępowania, np. zaniechanie wezwania wykonawcy do uzupełnienia lub wyjaśnienia dokumentów potwierdzających spełnienie warunków udziału w postępowaniu, bezpodstawnym ograniczeniu możliwości korzystania z podwykonawstwa.

Najpoważniejsze naruszenia przepisów ustawy pzp (mające lub mogące mieć wpływ na wynik postępowania) zidentyfikowane podczas przeprowadzanych kontroli zamówień o wartości poniżej 10 mln (dostawy lub usługi) oraz 20 mln (roboty budowlane) wyniosły aż 76,5 proc. W przypadku kontroli uprzedniej obligatoryjnej (tj. zamówień przekraczających wartość 20 mln dla robót budowlanych oraz 10 mln dla dostawy lub usługi) najpoważniejsze naruszenia zostały wykryte jedynie w 8 proc. przeprowadzonych kontroli.

Źródło:

wyniki kontroli zamówień współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej przeprowadzonych w 2014 r. przez prezesa Urzędu Zamówień Publicznych; publ. Urząd Zamówień Publicznych 2015 r.

podstawa prawna:

ustawa z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (tekst jedn. DzU z 2013 r., poz. 907 ze zm.)

Kontrole w 2014 r.

219 o łącznej wartości prawie 32 mld zł – tyle kontroli zamówień współfinansowanych ze środków UE przeprowadził w ubiegłym roku prezes UZP:

w przypadku 153 kontroli nie stwierdzono naruszeń ustawy pzp

- aż 148 z 153 kontroli dotyczyło zamówień przekraczających 20 mln euro dla robót budowlanych lub 10 mln euro dla dostaw lub usług

- w trakcie 66 kontroli prezes UZP stwierdził naruszenie ustawy pzp, a w 22 postępowaniach kontrolnych z tych 66 nie wykazano naruszenia mającego wpływ na wynik postępowania o udzielenie zamówienia publicznego

- 44 kontrole wykazały poważne naruszenia przepisów ustawy pzp, które mogły mieć wpływ na rozstrzygnięcie postępowania.

Wezwanie do przedłużenia terminu

Zamawiający wyznaczył termin składania ofert na 12 grudnia 2013 r. Zgodnie ze specyfikacją istotnych warunków zamówienia (SIWZ) termin związania ofertą wynosił 90 dni. Zatem wykonawcy byli związani złożoną przez siebie ofertą do 11 marca 2014 r. 1 kwietnia 2014 r. zamawiający poinformował oferentów o wyborze oferty najkorzystniejszej oraz wykluczeniu z postępowania dziewięciu wykonawców. Podstawę do wykluczenia zamawiający upatrywał w art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy pzp, wskazując, że wykluczeni wykonawcy do upływu terminu związania ofertą (11 marca 2014) samodzielnie, z własnej inicjatywy, nie przedłużyli terminu związania ofertą oraz nie wnieśli wadium.

Jedynie dwóch wykonawców skorzystało z uprawnienia wynikającego z przepisu art. 85 ust. 2 ustawy pzp i samodzielnie, z własnej inicjatywy, przedłużyło okres związania ofertą oraz ponownie wniosło wadium. W konsekwencji oferta jednego z tych dwóch wykonawców została uznana za najkorzystniejszą w postępowaniu. Art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy pzp stanowi, że z postępowania o udzielenie zamówienia wyklucza się wykonawców, którzy nie wnieśli wadium do upływu terminu składania ofert, na przedłużony okres związania ofertą lub nie zgodzili się na przedłużenie związania ofertą. Prezes UZP w wyniku przeprowadzonej kontroli uznał czynność zamawiającego polegającą na wykluczeniu dziewięciu wykonawców z powodu nieprzedłużenia z własnej inicjatywy terminu związania ofertą jako naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 2 ustawy pzp. W ocenie prezesa UZP dyspozycja tego przepisu stawia wymóg, aby wykluczenie było poprzedzone wezwaniem wykonawcy do przedłużenia terminu związania ofertą, na które wykonawca odpowie negatywnie. Zamawiający wniósł zastrzeżenia do wyników kontroli, które nie zostały uwzględnione przez prezesa UZP oraz Krajową Izbę Odwoławczą (KIO).

uchwała KIO/KU 53/14

Zakaz podziału zamówienia

Zamawiający wszczął i przeprowadził trzy odrębne postępowania oraz zawarł trzy odrębne umowy na:

- dostawę baz danych w ramach projektu „Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej" dla obrębu (...),

- dostawę baz danych w ramach projektu „Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej" (...), etap II oraz

- dostawę baz danych w ramach projektu „Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Przestrzennej" realizowaną w dwóch podetapach.

Zamawiający ustalił wartość szacunkową indywidualnie, w stosunku do każdej poszczególnej części zamówienia. Wyżej wymienione postępowania zostały wszczęte w następujących terminach: 25 lutego 2011 r., 12 maja 2011 r. oraz 27 listopada 2011 r. poprzez publikację w Biuletynie Zamówień Publicznych.

Ustawa pzp zakazuje podziału zamówienia na części lub zaniżania jego wartości w celu uniknięcia stosowania przepisów pzp (art. 32 ust. 2 i 4 ustawy pzp). Zamawiający nie może więc dokonywać podziału zamówienia (lub zaniżać jego wartości) w taki sposób, aby na skutek ustalenia wartości dla każdej z wydzielonych części zamówienia doszło do nieuprawnionego wyłączenia stosowania przepisów ustawy pzp odnoszących się do zamówień o wartości powyżej określonego progu, czy też do nieuprawnionego zastosowania przepisów odnoszących się do zamówień o wartości poniżej określonego progu.

Dla ustalenia, czy w konkretnym przypadku doszło do nieuprawnionego podziału zamówienia na części, należy przeanalizować, czy spełnione są następujące przesłanki:

- zamówienia mogły być realizowane przez jednego wykonawcę,

- zamówienia są tożsame rodzajowo oraz

- posiadają podobne przeznaczenie.

Dodatkowo, takie zamówienia mają być nabywane w dającej się przewidzieć, określonej perspektywie czasowej.