W artykule, który ukazał się w „Rzeczpospolitej" 19 grudnia 2018 r., wykazywałem brak podstawy prawnej do przesłuchań sędziów w charakterze świadków w czasie czynności wyjaśniających poprzedzających wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Czynności te były wykonywane przez zastępców rzecznika dyscyplinarnego sędziów sądów powszechnych.
W kilku przypadkach sędziowie na przesłuchania stawili się wraz ze swoimi pełnomocnikami i rzecznicy, Przemysław Radzik i Michał Lasota, nie widzieli przeszkód w dopuszczeniu tychże do przesłuchań. Niestety, w kolejnym przesłuchaniu sędziego Igora Tulei oraz innego sędziego pełnomocnicy świadków nie zostali dopuszczeni do czynności.
Szczególne zakazy dla sędziów
Przepisy ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (usp) nie przewidują szczególnych unormowań udziału pełnomocników w czynnościach, dlatego na podstawie art. 128 usp konieczne jest stosowanie odpowiednich uregulowań obowiązujących w kodeksie postępowania karnego.
Zgodnie z art. 87 § 2 k.p.k. osoba niebędąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jeżeli wymagają tego jej interesy w toczącym się postępowaniu. W świetle dotychczasowego orzecznictwa i piśmiennictwa nie ulega najmniejszej wątpliwości, że osobami takimi mogą być m.in. świadkowie (zob. teza 4 komentarza do art. 87 k.p.k. pod red. prof. J. Skorupki; teza 11 komentarza do art. 87 k.p.k. pod red. prof. Piotra Hofmańskiego, teza 4 komentarza do art. 87 k.p.k. K. Eichstaedta, teza 3 pkt 11 komentarza do art. 87 k.p.k. Ryszarda A. Stefańskiego). Wynika to z oczywistej pozycji procesowej świadka, który – co do zasady – ma obowiązek złożenia zeznań (art. 177 § 1 k.p.k.), ale ma również wiele uprawnień (prawo do odmowy złożenia zeznań w określonych sytuacjach, prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie, jeżeli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić go na odpowiedzialność karną – art. 183 k.p.k., prawo do żądania zwrotu kosztów stawiennictwa, prawo do skarżenia niektórych decyzji prowadzącego czynność, np. zażalenia na postanowienie rzecznika o nałożeniu kary pieniężnej w związku z bezpodstawnym uchylaniem się przed złożeniem zeznania – art. 287 § 1 k.p.k.).
Nadto sędziowie jako świadkowie są obarczeni szczególnymi zakazami związanymi z ochroną tajemnicy zawodowej, zobowiązującymi do odmowy złożenia zeznań dotyczących tych okoliczności, wynikających z art. 108 § 1 k.p.k. ustanawiającego tajemnicę narady, i to o charakterze bezwzględnym, czy z art. 180 § 1 k.p.k. i art. 85 § 1 usp, nakazujących zachowanie tajemnicy zawodowej.
