Zgodnie z art. 88 ustawy o kuratorach sądowych prezes sądu rejonowego ma obowiązek odwołać kuratora społecznego w ściśle określonych przypadkach, tj. gdy utracił obywatelstwo polskie lub nie korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, nie jest nieskazitelnego charakteru, jest nie zdolny do pełnienia tej funkcji ze względu na stan zdrowia lub też samemu złożył prośbę o zwolnienie go z powierzonej funkcji. Prezes może fakultatywnie odwołać kuratora, jeżeli nienależycie wykonuje powierzone mu zadania lub też wymagają tego względy organizacyjne.
W wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości Rzecznik Praw Obywatelskich, prof. Irena Lipowicz podnosi, iż obecny kształt regulacji dotyczącej odwołania kuratora jest krzywdzący dla obywateli pełniących tę funkcję. Problem polega na tym, iż osoba odwołana nie otrzymuje jakiegokolwiek uzasadnienia takiej decyzji oraz nie posiada prawa do weryfikacji jej zasadności w ramach kontroli instancyjnej.
Tymczasem za wprowadzeniem do ustawy o kuratorach sądowych drogi odwoławczej od decyzji prezesa sądu opowiedziała się Krajowa Rada Sądownictwa, która uważa, iż wpłynie to korzystnie na kondycję i funkcjonowanie służby kuratorskiej.
Przedstawiciel resortu sprawiedliwości tej opinii nie podzielił. Uznał jedynie, iż dobrą praktyką w zakresie odwoływania z funkcji kuratora społecznego powinno być jasne i rzetelne podawanie uzasadnienia przez prezesów sądów rejonowych ze wskazaniem podstawy prawnej.
Rzecznik Praw Obywatelskich uważa, jednak, iż w celu zagwarantowania skutecznej ochrony wolności i praw człowieka i obywatela konieczne jest rozwiązanie wskazanego problemu poprzez zapewnienie osobom odwołanym weryfikowalności tego typu decyzji na drodze kontroli instancyjnej.
