Opinia "przyjaciela sądu" także przed sądami administracyjnymi. Trzeci sektor punktuje rządowy projekt

Projekt nowelizacji w tej sprawie trafił pod koniec czerwca do Sejmu. Przewiduje on dodanie art. 106 § 3a prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi,  który pozwoli tym sądom z urzędu zwrócić się do organizacji społecznej lub organu administracji publicznej o przedstawienie istotnego dla sprawy poglądu, czyli tzw. opinii przyjaciela sądu. Nie jest ona stanowiskiem na rzecz którejś strony, a jedynie pismem wskazującym szerszy kontekst sprawy. W jej ramach organizacja pozarządowa może podzielić się specjalistyczną wiedzą z zakresu swojego działania, co ułatwi sądowi podjęcie decyzji.

To ważne narzędzie wpływania przez NGO na kształtowanie się linii orzeczniczej w danej kwestii i – jak chwali się resort sprawiedliwości – „wzmocnienie głosu społeczeństwa w wymiarze sprawiedliwości”. Organizacje pozarządowe wskazują jednak, że dzięki brzmieniu projektowanych przepisów cała inicjatywa pozostanie po stronie sądu. Szymon Osowski, prezes Fundacji WatchDog Polska, podkreśla, że ustawa powinna umożliwiać organizacjom składanie wniosków o dopuszczenie ich opinii. Należy też wskazać terminy na jej przygotowanie i inne prawne gwarancje proceduralne.

Czytaj więcej

Administracja rządowa

Koalicja obiecywała obywatelom jawność publicznych wydatków. Organizacje biją na alarm

Kwota, powyżej której umowy będą publikowane w CRU powinna być obniżona – uważają organizacje poz...

Amicus curiae można składać już dziś, choć nie wiadomo, czy sąd administracyjny ją przyjmie

– Dziś opinię „amicus curiae” można złożyć w każdej sprawie i od składu orzekającego zależy, czy ją uwzględni. Po nowelizacji może dojść do sytuacji, że opinię taką będzie można składać tylko w sprawach, w których sąd się o nią zwróci. A w innych nie będzie ich brał pod uwagę. Przeszlibyśmy więc ze skrajności w skrajność – tłumaczy Szymon Osowski.

Także Marcin Wolny z Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka przyznaje, że zmiana może przyczynić się do efektu odwrotnego od zamierzonego.

– Sądy mogą odmawiać przyjęcia opinii amicus curiae składanych przez organizacje społeczne, bo nie zwracały się o ich sporządzenie. Może być więc tak, że projekt stanie się niedźwiedzią przysługą dla sektora pozarządowego – mówi ekspert.

Mniej sceptyczny wobec propozycji jest Krzysztof Izdebski z Fundacji Batorego

– Nie mam poczucia, by opinie przyjaciela sądu były do tej pory powszechnie akceptowane przez sądy administracyjne. Tym bardziej że te ostatnie podchodzą do postępowania bardzo formalistycznie, więc pismo niepochodzące od strony raczej było ignorowane. Dobrze więc, że ktoś chce to uregulować – podkreśla.

Czytaj więcej

Dane osobowe

Ustawa o dostępie do informacji publicznej wymaga zmian, ale nie ma zgody jakich

Ustawa o dostępie do informacji publicznej musi lepiej wyważyć jawność życia społecznego i prawo...

Jest obawa, że sądy będą subiektywnie wybierać organizacje, do których zwrócą się o opinię

Marcin Wolny wskazuje przy tym, że tylko od świadomości sędziów nt. opinii amicus curiae i roli organizacji społecznych zależeć będzie funkcjonowanie tych zmian w praktyce.

– Obawiam się, że problematyczny może być brak wiedzy sądów administracyjnych w kwestii struktury społeczeństwa obywatelskiego i rozeznania, która organizacja zajmuje się określonymi problemami. Może to powodować sytuacje, w których sądy wyznaczać będą organizacje niemające doświadczenia lub wiedzy w danym temacie – tłumaczy ekspert HFPC.

I dodaje, że istnieje też ryzyko pominięcia przez sąd poglądów tych organizacji, które nie odpowiadają wizji świata prezentowanej przez sędziów (np. konserwatywny sędzia może być niezainteresowany poznaniem poglądu organizacji o charakterze progresywnym).

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Nowe wpisy i stawki w sądach administracyjnych. Będzie mniej skarg?

Do konsultacji trafił projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wysokości oraz szczegółowyc...

Opinię przyjaciela sądu będą też mogły składać organy administracji publicznej. Wywołuje to zarówno szanse, jak i zagrożenia

Jak wskazano powyżej, sąd będzie mógł zwrócić się o wspomnianą opinię także do organów administracji publicznej. Czy wywołuje to zagrożenie, że opinie jednych organów będą wspierać stanowisko innych w sporze z obywatelem?

Marcin Wolny nie dostrzega takiego ryzyka. Zasięgnięcie opinii może pozwolić sądowi na pełniejsze zrozumienie sprawy i poznanie ewentualnych konsekwencji jego orzeczenia. Dodaje jednak, że może pojawić się praktyka sterowania stanowiskami przedstawianymi przez organizacje pozarządowe i wspierania poglądów prezentowanych w postępowaniu sądowoadministracyjnym przez organ publiczny, aby wzmocnić jego szanse na wygraną.

Natomiast Krzysztof Izdebski wskazuje, że opinie poszczególnych organów bywają rozbieżne, bo zajmują się one innymi dziedzinami.

– Organy centralne mogą więc np. wspierać interes publiczny, który niekoniecznie jest brany pod uwagę przez np. jednostkę samorządu terytorialnego. Ufam, że takie opinie będą składane w dobrej wierze – podkreśla ekspert Fundacji Batorego.