Rząd forsuje przyjęcie ustawy o SN bez poprawek w oparciu o twierdzenia ministra ds. Unii Europejskiej Szymona Szynkowskiego vel Sęka, który zapewnia, że treść ustawy została w grudniu uzgodniona z Komisją Europejską. Jednak list Didiera Reyndersa wysłany 2 lutego do szefów organizacji sędziowskich podważa zapewnienia polskiego ministra, że ustawa o SN w obecnym kształcie rozwiąże problemy z dostępem do środków z Krajowego Planu Odbudowy.
"Polska będzie musiała wykazać osiągnięcie kamieni milowych w sprawie sądownictwa, zanim będzie mogła nastąpić jakakolwiek wypłata środków z Krajowego Planu Odbudowy" - tak w imieniu szefowej Komisji Europejskiej odpisał prezesom europejskich stowarzyszeń sędziowskich komisarz Unii Europejskiej ds. sprawiedliwości.
Czytaj więcej
Od miesięcy wiemy, jak odblokować pieniądze z KPO. Minister Szynkowski vel Sęk nie przywiózł do Brukseli żadnej nowej propozycji, a cała ta wizyta wyglądają raczej jak zasłona dymna, która ma ułatwić PiS sprzedaż wyborcom ewentualnych ustępstw wobec UE.
Według RMF24, problemem będzie m.in. przewidziane w ustawie o SN przeniesieniu spraw dyscyplinarnych sędziów z SN do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Za niezgodne z Konstytucją uznają je prezesi SN i NSA oraz stowarzyszenia sędziowskie i adwokackie w Polsce.
Takie rozwiązanie nie będzie też zgodne z czerwcowym porozumieniem z Komisją Europejską w sprawie KPO. Aneks do niego, a także zatwierdzająca polski KPO decyzja wykonawcza Rady Unii Europejskiej wyraźnie mówią o przeniesieniu spraw dyscyplinarnych do innej niż Izba Dyscyplinarna izby SN.
"Niezawisłość sądownictwa jest wyzwaniem wskazanym w zaleceniach dla poszczególnych krajów. W związku z tym, biorąc pod uwagę te kryteria oceny, Komisja Europejska i Polska uzgodniły dodanie do planu reformy systemu sądownictwa, która ma zostać wdrożona i zweryfikowana poprzez odpowiednie etapy" - przypomina Didier Reynders.
Unijny polityk wskazuje, że realizacja poszczególnych kamieni milowych zostanie oceniona "na
podstawie obowiązujących przepisów, gdy Polska złoży pierwszy wniosek o
wypłatę w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności".
"Konieczne jest, aby nowe przepisy były zgodne z prawem unijnym. Komisja ocenia skutki i wdrażanie nowej ustawy o Sądzie Najwyższym, przyjętej przez polski parlament 9 czerwca 2022 r. i obowiązującej od 14 lipca 2022 r., oraz rozmawiała z polskimi władzami o tych elementach, w których nadal potrzebne są ulepszenia" - napisał Reynders.
RMF24 twierdzi, że tymi słowami Didier Reynders przyznaje jedynie, że KE rozmawiała z polskimi władzami na temat poprawienia przepisów, nie wspomina jednak ani słowem o odstąpieniu od zawartych na piśmie porozumień.
Pełną treść listu Didiera Reyndersa w tłumaczeniu na język polski publikuje dziś Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”:
Szanowni Prezesi stowarzyszeń sędziowskich,
Dziękuję za pismo z dnia 30 maja 2022 r. skierowane do Przewodniczącej Komisji, w którym popieracie Państwo list polskich stowarzyszeń sędziowskich, zgłaszających obawy co do dalszego funkcjonowania Krajowej Rady Sądownictwa [KRS] oraz co do przyjętych ostatnio przez polski parlament przepisów, w związku z zobowiązaniami podjętymi w ramach Planu na rzecz Odbudowy i Odporności [KPO]. Pani Przewodnicząca poprosiła mnie o udzielenie odpowiedzi w jej imieniu.
Proszę przyjąć nasze przeprosiny za opóźnienie w udzieleniu odpowiedzi. Pozwolę sobie najpierw wyrazić wdzięczność za podzielenie się z Komisją Państwa obawami. Nie ma wątpliwości, że UE musi chronić rządy prawa, jeśli ma stać w obronie sprawiedliwości i podstawowych wartości UE. Przewodnicząca von der Leyen wielokrotnie podkreślała, także przed Parlamentem Europejskim, że rządy prawa są fundamentem naszej Unii. Są one niezbędne do ochrony wszystkich innych wartości, na których opiera się Unia: wolności, demokracji, równości i poszanowania praw człowieka.
Jeśli chodzi o sytuację KRS, Komisja uważa, jak zauważono w Sprawozdaniu dotyczącym praworządności z 2022 r., że nie zostały rozwiane poważne obawy dotyczące jej niezależności. Pomimo tego, że zastrzeżenia te zostały podniesione w szeregu orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, potwierdzających obawy wskazane przez Komisję w kontekście przyjętego przez nią wniosku na podstawie art. 7 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej. Trybunał Sprawiedliwości, co prawda, stwierdził, że fakt, iż organ taki jak Krajowa Rada Sądownictwa, który uczestniczy w procedurze powoływania sędziów, składa się w przeważającej części z członków wybranych przez ustawodawcę, nie może sam w sobie budzić wątpliwości co do niezawisłości sędziów powołanych w wyniku tej procedury. Niemniej, Trybunał dodał, że sytuacja może być inna, gdy fakt ten w połączeniu z innymi istotnymi czynnikami i warunkami, w jakich dokonano wyboru członków KRS, prowadzi do powstania wątpliwości co do niezawisłości sędziów.
W szeregu orzeczeń Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał proces powoływania sędziów do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych oraz do Izby Cywilnej Sądu Najwyższego za wewnętrznie wadliwy. Trybunał przyjął powyższe stanowisko z uwagi na udział KRS pozbawionej niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej oraz powołanie sędziów na podstawie uchwały KRS w trybie pozbawionym skutecznej ochrony sądowej i pomimo wstrzymania wykonania tej uchwały.
W związku z upływem wspólnej kadencji sędziów-członków KRS, w dniu 12 maja 2022 r., Sejm RP powołał nowych sędziów-członków KRS, w procesie zbojkotowanym przez największe stowarzyszenia sędziów i organizacje innych zawodów prawniczych, w tym Naczelną Radę Adwokacką i Krajową Izbę Radców Prawnych, które wezwały sędziów do niekandydowania w tych wyborach. Byli członkowie KRS, powołani do niej w latach 1989-2018, poparli ten apel. Spośród 15 powołanych sędziów-członków, wszyscy zostali zaproponowani przez obecną większość rządzącą przy braku jakichkolwiek propozycji ze strony partii opozycyjnych, w tym 11 członków KRS zostało powołanych ponownie.
Komisja nadal uważnie śledzi rozwój sytuacji w zakresie roli KRS i kontroli sądowej jej decyzji. Jeśli chodzi o Plan na rzecz Odbudowy i Odporności [KPO] przedstawiony przez Polskę, podobnie jak w przypadku wszystkich innych państw członkowskich, Komisja oceniła plan pod kątem wszystkich kryteriów określonych w Rozporządzeniu w sprawie instrumentu na rzecz naprawy gospodarczej i odporności. Zgodnie z Rozporządzeniem każdy plan musi przyczyniać się do skutecznego rozwiązywania wszystkich lub znacznego podzbioru wyzwań określonych w odpowiednich zaleceniach dla poszczególnych krajów, a Komisja musi być przekonana, że na szczeblu krajowym istnieje solidny system zarządzania i kontroli w celu ochrony interesów finansowych Unii.
W przypadku Polski niezależność sądownictwa jest wyzwaniem, które zostało wskazane w powyższych zaleceniach. Dlatego też, biorąc pod uwagę te kryteria oceny, Komisja i Polska uzgodniły dodanie do Planu reformy systemu sądownictwa, która zostanie wdrożona i zweryfikowana. Polska będzie musiała wykazać, że reformy zostały zrealizowane, zanim będzie można dokonać jakiejkolwiek wypłaty w ramach Planu na rzecz Odbudowy i Odporności [KPO].
Realizacja poszczególnych etapów będzie oceniana na podstawie przepisów prawa obowiązujących w Polsce w momencie złożenia przez ten kraj pierwszego wniosku o wypłatę środków z Planu na rzecz Odbudowy i Odporności. Konieczne jest, aby nowe przepisy były zgodne z prawem UE.
Komisja ocenia skutki i wykonanie nowej ustawy o Sądzie Najwyższym, przyjętej przez polski parlament w dniu 9 czerwca 2022 r. i obowiązującej od dnia 14 lipca 2022 r., oraz współpracuje z polskimi władzami w zakresie tych elementów, które wymagają jeszcze poprawy. Komisja będzie nadal uważnie śledzić rozwój sytuacji w Polsce, w tym w kontekście swojego corocznego Sprawozdania na temat praworządności, i pozostaje bardzo zaangażowana w przestrzeganie prawa i wartości UE w interesie obywateli Polski i pozostałych państw Unii Europejskiej.
