Zadania oraz kompetencje Trybunału określa Konstytucja RP, zgodnie z nią zajmuje się on m.in. orzekaniem w sprawach zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, badaniem skarg konstytucyjnych czy też rozstrzyganiem w sporach kompetencyjnych między centralnymi i konstytucyjnymi organami państwa.
Mimo tego, że wyroki są głównym zajęciem organu, to jak wskazuje wydawnictwo w pierwszym półroczu 2022 roku zapadło ich jedynie siedem, dodatkowo wydano 18 postanowień u umorzeniu postępowania - co łącznie daje 25 spraw merytorycznie rozpatrzonych. Liczba ta nie obejmuje postanowień o nadaniu lub odmowie nadania biegu skardze konstytucyjnej lub wnioskowi podmiotu legitymizowanego szczególnie, w tych przypadkach Trybunał bada wyłącznie spełnienie formalnych wymogów, nie ich merytoryczność.
Wydawnictwo przywołało statystyki z lat poprzednich, za kadencji prezesa prof. Andrzeja Rzeplińskiego, która trwała od 3 grudnia 2010 roku do 19 grudnia 2016 roku (jak wskazano, dane za corocznymi informacjami o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa TK, dostępnymi na stronie internetowej Trybunału):
- w 2011 roku – 59 wyroków i 55 postanowień o umorzeniu postępowania;
- w 2012 – 67 wyroków i 55 postanowień o umorzeniu postępowania;
- w 2013 – 71 wyroków i 54 postanowienia o umorzeniu postępowania;
- w 2014 – 71 wyroków i 48 postanowień o umorzeniu postępowania;
- w 2015 – 63 wyroki i 110 postanowień o umorzeniu postępowania;
- w 2016 – 39 wyroków i 60 postanowień o umorzeniu postępowania.
Podkreślić należy jednak, że 2016 rok był szczególnie trudny dla Trybunału ze względu na liczne reformy i nowelizacje ustaw dotyczących jego funkcjonowania, to wtedy był "zawieszony" w orzekaniu na okres dwóch miesięcy, a przerwę tę zakończył dopiero po rozwiązaniu problemu podstaw prawnych tego orzekania wyrokiem z dnia 9 marca 2016 roku (sygn. K 47/15).
Rekord wyroków ustanowiono natomiast w 2006 roku, kiedy to wydano ich 104, pod względem merytorycznych postanowień najlepszy był rok 2008: 166 orzeczeń, wyroków oraz postanowień o umorzeniu postępowania.
Od 2017 roku można zauważyć spadek liczby wydanych wyroków:
- w 2017 roku – 36 wyroków i 53 postanowienia o umorzeniu postępowania;
- w 2018 – 36 wyroków i 36 postanowień o umorzeniu postępowania;
- w 2019 – 31 wyroków i 39 postanowień o umorzeniu postępowania;
- w 2020 – 24 wyroki, 1 postanowienie rozstrzygające spór kompetencyjny oraz 44 postanowienia o umorzeniu postępowania;
- w 2021 – 18 wyroków i 60 postanowień o umorzeniu postępowania;
- w 2022 roku (I półrocze) – 7 wyroków i 18 postanowień o umorzeniu postępowania.
Poniższe statystyki przedstawiają również, że Trybunał skupił się bardziej na wydawaniu postanowień o umorzeniu postępowania, a rzadziej prowadzono postępowania kończące się wyrokiem.
Czytaj więcej
Trybunał Konstytucyjny opublikował oświadczenia majątkowe 10 sędziów Trybunału Konstytucyjnego za 2021 rok. Pozostałych pięcioro sędziów skorzystało z tzw. klauzuli tajności - poinformało radio RMF FM.
Warto również podkreślić fakt, że w sporej części wydawanych w latach 2017-2019 wyroków brali udział sędziowie powołani przed 2015 rokiem, jeszcze przed wprowadzeniem reform:
- w 2017 roku – 13 z 36 wyroków;
- w 2018 – 16 z 36 wyroków;
w 2019 – 15 z 31 wyroków.
Wydawnictwo podkreśliło również problem opóźnienia w publikowaniu uzasadnień do wyroków, najgłośniejszym przypadkiem może być orzeczenie o niezgodności niektórych przepisów Traktaktu o Unii Europejskiej z Konstytucją RP (syg. K 3/21) z dnia 7 października 2021 roku. Mimo upływu blisko dziewięciu miesięcy od jego ogłoszenia, pisemne uzasadnienie dalej nie zostało sporządzone, dzieje się to wbrew przepisom ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK, które jasno mówią, że „Trybunał jest obowiązany, nie później niż w ciągu miesiąca od dnia ogłoszenia orzeczenia, sporządzić jego uzasadnienie w formie pisemnej”. Na to uzasadnienie czeka wielu sędziów oraz prawników, którzy zastanawiają się w jaki sposób zostanie uargumentowane stanowisko organu.
Opóźnienia miały również miejsca za kadencji prof. Rzeplińskiego, również dotyczyło to kontrowersyjnej w oczach społeczeństwa sprawy - uboju rytualnego (syg. K 52/13). W tamtym przypadku opóźnienie wyniosło niewiele ponad miesiąc – wyrok ogłoszono 10 grudnia 2014 roku, a pisemne uzasadnienie – 15 lutego 2015 roku. W przypadku Trybunału prezez Przyłębskiej nie jest to pierwsza spóźnienie: zdarzyło się ono także w sprawie sporu kompetencyjnego między Sejmem RP a SN oraz między Prezydentem RP a SN) postanowienie ogłoszono 21 kwietnia 2020 roku, a wraz z uzasadnieniem opublikowano je w OTK dopiero 2 grudnia 2020, czy też uchwał połączonych Izb: Cywilnej, Karnej oraz Pracy i Ubezpieczeń Społecznych SN z 23 stycznia 2020 roku, sygn. BSA I 4110 1/20). Wyrok ogłoszono 20 kwietnia 2020, a wraz z uzasadnieniem opublikowano go w OTK 3 grudnia 2020 roku.
Ważną kwestią jest również czas trwania kadencji obecnej prezes, część środowiska prawniczego wskazuje, że powinna się ona zakończyć 21 grudnia 2022 roku, a więc sześć lat po jej rozpoczęciu, czyli zgodnie z art. 10 wcześniej wspomnianej ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK. Jednak przepisy o sześcioletniej kadencji weszły w życie po przejęciu przez sędzią Przyłębską stanowiska, a część prawników wskazuje to jako argument, że te przepisy jej nie obowiązują. Potwierdzałoby to również stanowisko samej prezes, która zdradziła, że zamierza pełnić swoją funkcję do czasu upływu jej kadencji sędziego Trybunału, czyli po dziewięciu latach od powołania.
