Na urodziny wodza

Największa w powojennej historii wystawa prezentuje Józefa Piłsudskiego w dokumentach i dziełach wybitnych polskich malarzy i rzeźbiarzy

Publikacja: 05.12.2007 02:51

Na urodziny wodza

Foto: Rzeczpospolita

Wódz naczelny w 140. rocznicę urodzin (przypadającą 5 grudnia) w generalskim mundurze na reprezentacyjnym portrecie Stanisława Zawadzkiego z 1934 roku wita wchodzących.

Są i mniej oficjalne ujęcia. Zdzisław Czermański, jeden z najmłodszych legionistów, stworzył rodzaj kroniki z życia Piłsudskiego od 1914 roku do lat 30. Rysował go w przełomowych momentach dziejów i w scenach prywatnych, np. przy pasjansie lub w towarzystwie córek. Wybitni rzeźbiarze – Konstanty Laszczka i Edward Wittig – pozostawili realistyczne i wnikliwe psychologicznie popiersia Marszałka.

Najlepszy malarski portret stworzył Konrad Krzyżanowski w 1921 roku. Piłsudski wyraził zgodę tylko na 15 minut pozowania. I celowo utrudniał zadanie malarzowi. Wstawał, odwracał się, rozmawiał. Artyście, mistrzowi ekspresyjnych ujęć, nie przeszkodziło to świetnie oddać podobieństwa. Modelowi też spodobał się ten wizerunek i polecił umieścić go w Belwederze.

Nie obeszło się natomiast bez nieporozumień, gdy Piłsudskiego malował Jacek Malczewski w 1916 roku w Krakowie. Artysta z estymą traktował komendanta Legionów jako bohatera, ale w stylu pozostał oryginałem. Stworzył symboliczny portret. Piłsudski wygląda na nim raczej na posłańca hufców anielskich niż wodza realnych Legionów, tym bardziej że w tle widać skrzydlatą Nike. Pierwotnie Malczewski chciał na horyzoncie namalować orła, a Piłsudski życzył sobie Stefana Batorego. Rozgorzał spór – skończyło się kompromisem. Boginią zwycięstwa.

Inny alegoryczny wizerunek z 1916/1917 roku jest dziełem Kazimierza Sichulskiego. Komendant wspiera się na zakrwawionej szabli, jakby tylko na chwilę zszedł z pola walki. Z chmurną odwagą patrzy w przyszłość. Jego doradcami są Stańczyk i Wernyhora.

Najpopularniejszy obraz to „Józef Piłsudski na kasztance” Wojciecha Kossaka namalowany według fotografii zrobionej przez artystę w 1927 roku. Kossak jest też autorem znanego obrazu przedstawiającego młodzież walczącą o polski Lwów w 1918 roku.

Monumentalne płótno Ludomira Śleńdzińskiego przedstawia z kolei przygotowania do zdobycia Wilna w 1919 roku. W geometryzowanej kompozycji Piłsudski wśród żołnierzy na czerwonej skale obserwuje przez lornetkę okolicę. Marszałek żartował, że w życiu nie miał tak pięknych białych rękawiczek jak na tym obrazie, ale lubił to dzieło i umieścił je w swoim gabinecie.

Jako bohatera wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku opiewa Piłsudskiego symboliczny obraz Kazimierza Mańkowskiego z krwawą łuną nad Warszawą i potężnym białym orłem, namalowany w 10. rocznicę zwycięstwa. Obok kolekcja propagandowych plakatów, m.in. Włodzimierza Majakowskiego, wzywających bolszewików do marszu na Warszawę.

Dziesiątki dzieł sławią Piłsudskiego jako zwycięskiego wodza i polityka. Rzadko widać inną ikonografię. Tylko Józef Ryszkiewicz-Świrsz przemienił bohatera w Siewcę, niczym u van Gogha.

Wystawa w Muzeum Wojska Polskiego czynna jest do końca lutego 2008 roku.

Wódz naczelny w 140. rocznicę urodzin (przypadającą 5 grudnia) w generalskim mundurze na reprezentacyjnym portrecie Stanisława Zawadzkiego z 1934 roku wita wchodzących.

Są i mniej oficjalne ujęcia. Zdzisław Czermański, jeden z najmłodszych legionistów, stworzył rodzaj kroniki z życia Piłsudskiego od 1914 roku do lat 30. Rysował go w przełomowych momentach dziejów i w scenach prywatnych, np. przy pasjansie lub w towarzystwie córek. Wybitni rzeźbiarze – Konstanty Laszczka i Edward Wittig – pozostawili realistyczne i wnikliwe psychologicznie popiersia Marszałka.

Pozostało 81% artykułu
Rzeźba
Ai Weiwei w Parku Rzeźby na Bródnie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Rzeźba
Ponad dwadzieścia XVIII-wiecznych rzeźb. To wszystko do zobaczenia na Wawelu
Rzeźba
Lwowska rzeźba rokokowa: arcydzieła z muzeów Ukrainy na Wawelu
Sztuka
Omenaa Mensah i polskie artystki tworzą nowy rozdział Biennale na Malcie
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Rzeźba
Rzeźby, które przeczą prawom grawitacji. Wystawa w Centrum Olimpijskim PKOl