Zanim getto pochłonie mgła

Tegoroczna edycja Projektu Próżna prawdopodobnie będzie ostatnią

Publikacja: 31.08.2009 19:15

Projekt Próżna

Projekt Próżna

Foto: Fotorzepa, Radek Pasterski RP Radek Pasterski

Dawno nie widziałam takich tłumów na wystawie współczesnej plastyki. Ale w przypadku Projektu Próżna chodzi o coś więcej niż sztukę.

Pokazy organizowane w zrujnowanych kamieniczkach dawnego warszawskiego getta od pięciu lat towarzyszą Festiwalowi Kultury Żydowskiej Warszawa Singera. Co roku mówi się, że Projekt Próżna odbywa się ostatni raz. Tym razem też.

Sukces Projektu Próżna polega na autentyzmie emocji uczestników. W dużej mierze jest to zasługą Krystyny Piotrowskiej, która po raz piąty przygotowała wydarzenie i bierze w nim udział.

W tym roku kuratorka zaprosiła 15 twórców. Każdy stworzył pracę w osobnym pomieszczeniu. Ściany, mury, podłogi, schody stały się elementami aranżacji.

Instalacje nie mają nic wspólnego z martyrologią. Zero patosu. To spojrzenie wstecz z dzisiejszej perspektywy. Od bramy prowadzi "szlak" wytyczony zdjęciami Zuzanny Janin. – Fotografie z cyklu "Synagoga" robiłam w opuszczonej bożnicy w Trnavie – wyjaśniła autorka. – Świątynia służy obecnie artystom. Ja napełniłam wnętrze mgłą, co dało niesamowity, oniryczny efekt.

Opary wypełniają też jedną z salek. Przyznam, że mgła "na żywo" zrobiła na mnie mocne wrażenie. Jakbym przechodziła na drugą stronę bytu… Zadziałał kontekst. Zresztą otoczenie podkreślało sens i nadawało charakter każdemu obiektowi. Na murze od strony podwórka Hubert Czerepok umieścił neon "Człowiek". Słowo rozbił na sylaby; część "wiek" otwiera litera "w" wyglądająca jak cyfra XX. Oto XX wiek, w którym doszło do eksterminacji narodu.

W innym miejscu, w malutkiej kanciapie – rewelacyjna instalacja "Świetlik" Jana Rusińskiego. Wykuty w dachu "tunel", w którego wylocie widać kawałek błękitu, fragment okna. Skojarzenie z kanałami, którymi próbowali się przemieszczać powstańcy; z więzienną celą z widokiem na skrawek nieba. Waldemar Tatarczuk również wpisał dzieło w zastaną przestrzeń Próżnej. Co więcej – wykorzystał tam wygrzebane surowce. "Naturalne bogactwo" miejsca: łuszczące się tynki, resztki farb, podłogowy pył, gruz osiadły w kątach (prace odkrywkowe zarejestrował na wideo). Z tej materii usypał na podłodze napis: "było jest będzie". Pierwsze słowo tonie w mroku; najwyraźniej widać czas przyszły. Widzowie niechcący wdeptywali w pierwszy wyraz, roznosząc go na butach. W ten sposób metafora samoistnie się pogłębiła.

Krystyna Piotrowska przypomniała swą pracę dedykowaną matce. Na podwójnym portrecie starsza pani raz ma oczy błękitne, za drugim razem – czarne. Zamiast komentarza – popularna rymowanka: "Oczy niebieskie, życie królewskie, oczy czarne, życie marne". Czy wierszyk miał jakikolwiek związek z Holokaustem? Trudno powiedzieć. Dość, że pasuje do rzeczywistości getta.

Inga Fonar Cocos, artystka urodzona w Polsce, a mieszkająca w Izraelu, wniosła na Próżną nutę optymizmu. Jeden z pokoi wysypała piaskiem, przerzuciła środkiem trap. Stojąc na drewnianej kładce, widz ogląda filmową relację z Tel Awiwu: sceny z plaży i sąsiadującej z nią promenady. – To wideo nakręcałam całą dobę, w montażu skróciłam film do 24 minut – wyjaśniła autorka. – Chciałam, żeby Polacy zobaczyli zwykły dzień współczesnych Żydów. Zależało mi, żeby pokazać ten obraz w dawnym getcie. Mam poczucie, że doprowadziłam do spotkania życia ze śmiercią.

Dawno nie widziałam takich tłumów na wystawie współczesnej plastyki. Ale w przypadku Projektu Próżna chodzi o coś więcej niż sztukę.

Pokazy organizowane w zrujnowanych kamieniczkach dawnego warszawskiego getta od pięciu lat towarzyszą Festiwalowi Kultury Żydowskiej Warszawa Singera. Co roku mówi się, że Projekt Próżna odbywa się ostatni raz. Tym razem też.

Pozostało 89% artykułu
Rzeźba
Ai Weiwei w Parku Rzeźby na Bródnie
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Rzeźba
Ponad dwadzieścia XVIII-wiecznych rzeźb. To wszystko do zobaczenia na Wawelu
Rzeźba
Lwowska rzeźba rokokowa: arcydzieła z muzeów Ukrainy na Wawelu
Sztuka
Omenaa Mensah i polskie artystki tworzą nowy rozdział Biennale na Malcie
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Rzeźba
Rzeźby, które przeczą prawom grawitacji. Wystawa w Centrum Olimpijskim PKOl