Wspólne łamanie tabu

Otwarcie wystawy w warszawskim Centrum Sztuki Współczesnej odbędzie się jutro. Prezentuje pięciu laureatów Nagrody Turnera, uczestników Biennale w Wenecji i całą plejadę międzynarodowych sław: od Damiena Hirsta czy braci Chapmanów do Pawła Althamera i Wilhelma Sasnala.

Zobacz galerię zdjęć

Ekspozycja powstała z okazji 75-lecia British Council w Polsce. Zestawia sztukę 60 brytyjskich i polskich artystów od lat 90. do dziś. – Zdecydowaliśmy się na porównanie sztuki z Polski i z Wielkiej Brytanii, bo w żadnym innym europejskim kraju nie było w tym czasie tak znaczących nowych zjawisk i wielu silnych artystycznych indywidualności – mówi „Rz” Fabio Cavallucci, dyrektor CSW.

Początek ruchowi Young British Artists dał w Wielkiej Brytanii Damien Hirst, organizując w 1988 roku wystawę „Freeze” (Zamrożenie), do której zaprosił kolegów. Artyści tego nurtu tworzyli bardzo mocne prace. Równocześnie polscy artyści należący do „sztuki krytycznej” wypowiadali się z nie mniejszą siłą, jak Katarzyna Kozyra w „Piramidzie zwierząt” czy Zbigniew Libera w pracy „Lego – obóz koncentracyjny”.

Uderza podobieństwo postaw artystów. I Brytyjczycy, i Polacy łamali wszelkie tabu – społeczne, obyczajowe, religijne, polityczne, nie stroniąc od prowokacji, niezależnie, czy mówili o seksie czy śmierci. A jednocześnie działali w innych warunkach. Młodzi Brytyjczycy – w wolnorynkowych czasach thatcheryzmu, w których szybko znaleźli wsparcie kolekcjonerów i galerii. Ich kontestująca sztuka paradoksalnie okazała się znakomicie sprzedającym się produktem, czego najlepszym dowodem jest Damien Hirst, dziś jeden z najlepiej zarabiających artystów świata.

Chociaż w Warszawie nie zobaczymy jego rekordowej, wysadzanej diamentami czaszki (sprzedanej w 2007 roku za 100 mln dol.), to będziemy mieć okazję przyjrzeć się z bliska innemu głośnemu dziełu – „Away from the flock”, czyli owcy w formalinie z cyklu „Natural History”. Pracy, która bywa różnie interpretowana, ale z pewnością Hirstowi nie chodziło tylko o wywołanie kontrowersji. Jak w całej jego twórczości i tutaj przewija się refleksja o przemijaniu i śmierci.

Zobacz zdjęcia eksponatów z wystawa „British British Polish Polish"

Polacy tworzyli po upadku komunizmu w znacznie trudniejszej ekonomicznie sytuacji, ich droga do sukcesu była dłuższa. Ale i oni zdobyli uznanie na arenie międzynarodowej, jak Mirosław Bałka, Katarzyna Kozyra, Paweł Althamer, Piotr Uklański, Artur Żmijewski, Zbigniew Libera czy Wilhelm Sasnal.

– Podobny jest proces transformacji, jaki zaszedł w latach 90. w sztuce współczesnej – mówi „Rz” Marek Goździewski, polski kurator wystawy. – Artyści wyszli z niszy w przestrzeń publiczną. W rezultacie w Wielkiej Brytanii sztuka stała się rynkową marką globalną. Polscy artyści także z czasem awansowali do grupy międzynarodowej. Jedni i drudzy stali się rozpoznawalni. Nowym zjawiskiem był również wzrost zainteresowania sztuką współczesną wszystkich mediów, choć w Polsce po 1989 nie było to przyjazne wsparcie. Na wystąpienia artystów reagowano gwałtownie – atakiem i agresją. Nasze media dopiero uczyły się sztuki współczesnej i wolności.

Na wystawie gwiazd brytyjskiej i polskiej sztuki nie brakuje. Są Chris Ofili, Rachel Whiteread, Gillian Wearing i Elisabeth Price – laureaci prestiżowej Nagrody Turnera, oraz Oliver Payne – zdobywca Złotego Lwa na Biennale w Wenecji. A także bracia Jake i Dinos Chapman, twórcy figur o hybrydalnych ciałach, czy Tracey Emin, która największy rozgłos zyskała pracą „My Bed” (rozstawionym w galerii nieposłanym łóżkiem z walającymi się prezerwatywami).

Podwojenie w tytule wystawy wywoławczego „British” i „Polish” ma ukryte znaczenie. Sygnalizuje, że jest to porównanie artystów nie tylko dwóch krajów, ale i dwóch generacji. O ile starszą reprezentują dzieła doskonale znane, to obecną – nowe, nieraz specjalnie tworzone na tę wystawę. Pokaz będzie więc okazją do przyjrzenia się najmłodszej sztuce, jeszcze niezamkniętej przez krytykę we wspólnej szufladzie. I próbą rozpoznania, czym młodzi różnią się od generacji lat 90. Fabio Cavallucci twierdzi, że polscy młodzi artyści są zupełnie inni, ale nadal tworzą sztukę wyjątkową, bo pełną energii.