Telefon do straży miejskiej to wystarczająca pomoc dla osoby bezdomnej? Prawnik wyjaśnia

W połowie grudnia, w sobotę tuż przed północą, pod dyżurny numer stołecznej straży miejskiej została zgłoszona konieczność interwencji. Dotyczyła ona mężczyzny leżącego pod sklepem przy ul. Marszałkowskiej, w ścisłym centrum miasta, przez które do późnych godzin nocnych – również weekendami – przemieszczają się liczni przechodnie. Potrzebę interwencji zasygnalizowała jednak samotnie wracająca do domu kobieta, która nie zatrzymała się przy leżącym – przykrytym kurtką, bez widocznych na pierwszy rzut oka obrażeń i nieprzybierającego nienaturalnej pozycji ciała.

Odbierająca telefon dyżurna zapytała, czy zgłaszająca sprawdziła funkcje życiowe leżącego. Ta jednak zaprzeczyła, wyrażając przy tym powątpiewanie, jakoby w razie konieczności uzyskała pomoc od kogokolwiek z przechodzących wówczas w okolicy. Przez dyżurną została jednak pouczona, że następnym razem powinna pamiętać, iż udzielenie pomocy to jej obowiązek, podobnie jak każdego innego obywatela.

Czy przypadkowy przechodzień ma obowiązek sprawdzić „funkcje życiowe” osoby bezdomnej, śpiącej na ulicy? Straż miejska wyjaśnia 

Ponieważ zgodnie z kodeksem karnym, za nieudzielenie pomocy grozi kara do trzech lat pozbawienia wolności, poprosiliśmy straż miejską o stanowisko w tej sprawie. Jako obywatele mamy bowiem obowiązek udzielić jej człowiekowi, któremu grozi bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężki uszczerbek na zdrowiu, ale tylko wtedy, kiedy sami siebie (lub innej osoby) nie narażamy na podobne ryzyko. W przepisach próżno jednak szukać zapisów o obowiązku sprawdzania funkcji życiowych czy tłumaczenia się z faktu, że się tego nie zrobiło.

Straż zapewniła, że pytania dyżurnej były uzasadnione i zostały zadane po to, żeby właściwie zakwalifikować całe zdarzenie. – Informacje dotyczące stanu poszkodowanego przekazywane przez osobę zgłaszającą mają kluczowe znaczenie, ponieważ pozwalają dyżurnemu właściwie ocenić charakter zdarzenia i skierować na miejsce odpowiednie służby. Na ich podstawie ustalany jest priorytet interwencji, a w szczególności, czy istnieje bezpośrednie zagrożenie życia wymagające natychmiastowego powiadomienia pogotowia ratunkowego, czy też sytuacja ma inny charakter – podkreśliła straż. I poinformowała, że patrol, który pojawił się na miejscu w ciągu dziesięciu minut, nie zastał tam żadnej osoby wymagającej pomocy.

Straż potwierdziła, że „osoba, która z uzasadnionych przyczyn obawia się o własne bezpieczeństwo, nie ma obowiązku podejmowania bezpośrednich czynności wobec osoby leżącej, w tym sprawdzania jej funkcji życiowych”. W takich przypadkach za wystarczającą i właściwą reakcję uznać należy wezwanie odpowiednich służb. W ocenie straży, grudniowe zgłoszenie zostało przyjęte w sposób spokojny, bez zbędnych emocji z obu stron.

Karnista: ustawodawca nie wymaga od obywatela heroizmu

O opinię w tej sprawie poprosiliśmy też mec. Bartosza Kryckiego, prowadzącego kancelarię adwokacką. Jak zapewnia karnista, w przypadku takim, jak opisany, obowiązku sprawdzania funkcji życiowych nie ma.

– Ustawodawca nie wymaga od obywatela heroizmu. Sytuacja, w której samotna kobieta w godzinach nocnych, w centrum miasta – gdzie przebywają osoby pod wpływem alkoholu – podchodzi do leżącego mężczyzny, wiąże się z realnym ryzykiem – ocenia.

Jak zauważa, trzeba bowiem liczyć się z możliwością, że osoba, której chcielibyśmy pomóc, może zachować się agresywnie, np. w wyniku wybudzenia jej lub będąc pod wpływem środków odurzających, albo mieć przy sobie niebezpieczne narzędzia. – Strach i szok mogą być czynnikami usprawiedliwiającymi ograniczenie działań ratunkowych do wezwania służb. Jeśli zgłaszająca czuje zagrożenie, nie ma prawnego wymogu, by dotykała poszkodowanego w celu sprawdzenia tętna – wyjaśnia.

Czy zatem samo wykonanie telefonu alarmowego w takiej sytuacji oznacza, że wymaganej prawem pomocy udzieliliśmy? Mecenas zapewnia, że tak. Reagujący w ten sposób przechodzień nie może wówczas ponosić jakiejkolwiek odpowiedzialności karnej, zaś w samym kodeksie trudno szukać jednoznacznej definicji pojęcia „udzielania pomocy”, jako wyłącznie czynności medycznych. A to, jakie obowiązki mamy jako reagujący, zależy nie tylko od naszych kompetencji, ale właśnie od okoliczności całej sytuacji. – Pomoc musi być adekwatna do sytuacji i możliwości. Jeśli świadek nie może bezpiecznie podejść do ofiary, adekwatną formą pomocy jest telefon na numer alarmowy – komentuje mec. Krycki.

I dodaje, że zgodnie z ustawą o Państwowym Ratownictwie Medycznym kluczowe pozostaje skuteczne powiadomienie służb ratunkowych, którego to – w opisywanej przez „Rzeczpospolitą” sytuacji – dokonano. Co więcej, jeśli osoba, do której wezwano pomoc zmarłaby np. przed jej przybyciem, wzywający nie powinien ponosić odpowiedzialności karnej, nawet jeśli do niej nie podszedł.

Czytaj więcej:

Kadry i Płace

Joanna Kalinowska: Temat pierwszej pomocy mocno aktualny

W sytuacji wojny w Ukrainie i możliwy...

Pro

Telefon do straży miejskiej to nie „niepełna pomoc”; sami najlepiej wiemy, czy nasze bezpieczeństwo może być zagrożone 

A co, jeśli zgłaszający nie wyrazi wprost obawy o własne bezpieczeństwo, a ta – jak wiadomo – jest subiektywna i może być czasem nieadekwatna? – Dyspozytor nie ma prawa arbitralnie oceniać poczucia bezpieczeństwa świadka. Nie może tego robić, zwłaszcza przez telefon – zapewnia adwokat. – Osoba na miejscu nie musi mówić wprost: boję się, aby czuć zagrożenie; zaś brak takiej jednoznacznej deklaracji przez funkcjonariusza odbierającego zgłoszenie nie może zostać odebrany jako gwarant, że jest ona bezpieczna – mówi mecenas.

I podkreśla, że w omawianej sytuacji okoliczności takie, jak późna pora, obecność imprezowiczów czy gwałt i morderstwo młodej kobiety przy sąsiedniej ul. Żurawiej przed niespełna dwoma laty, trzeba uznać za fakty powszechnie znane. – Funkcjonariusz publiczny ma obowiązek mieć świadomość ryzyka występującego w tym rejonie – uważa adwokat.

Mecenas wskazuje również, że jakiekolwiek sugerowanie, iż samo wezwanie służb to pomoc „niepełna”, nie ma pokrycia w zobowiązaniach, jakie na obywateli nakładają przepisy prawa. – Nie trzeba być trzeźwym, przeszkolonym ani odważnym, żeby uratować komuś życie. Wystarczy wybranie numeru alarmowego. Jeśli ktoś nie potrafi lub boi się sprawdzić tętna, tym bardziej powinien zadzwonić. To jedyny, ale kluczowy wkład w ratunek – komentuje ekspert.

Co więcej, ekspert potwierdza, że nie istnieje przepis nakazujący tłumaczenie się czy „usprawiedliwianie” przed dyspozytorem, aby ten powody naszego postępowania oceniał jako „wystarczające” lub nie. – Dyspozytor nie pełni roli sędziego. Nie ma uprawnień do recenzowania zasadności strachu osoby dzwoniącej. Warto jednak, dla jasności, krótko zakomunikować przyczynę. Informacja typu: „nie podejdę, bo obawiam się o własne bezpieczeństwo”, powinna uciąć dyskusję. To stawia sprawę jasno w świetle prawa. Obowiązkiem dyżurnego jest wówczas przyjęcie zgłoszenia i wysłanie patrolu, a nie polemika z odczuciami świadka – mówi mec. Krycki.

Czytaj więcej

Prawo karne

Gwałt i zabójstwo młodej Białorusinki w centrum stolicy. Dorian S. usłyszał wyrok

Warszawski sąd apelacyjny podtrzymał wyrok dla 23-letniego Doriana S., skazanego za gwałt i zabój...