PIP nakłada kary za łamanie przepisów o legalności zatrudnienia

Przedsiębiorca, zwłaszcza ten, który zatrudnia pracowników, narażony jest na różne kontrole. Do firmy może przyjść m.in. inspekcja sanitarna, ZUS, inspekcja pracy. Gdy to PIP puka do drzwi, szef musi ją wpuścić. Postępowanie kontrolne będzie miało na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie przestrzegania prawa pracy, zwłaszcza przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia oraz udokumentowanie dokonanych ustaleń. Tak wynika z art. 21 [link=http://aktyprawne.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=185688]ustawy z 13 stycznia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (DzU nr 89, poz. 589, dalej: ustawa o PIP)[/link]. Inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania kontroli bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy.

[srodtytul]Co jest dozwolone w trakcie kontroli[/srodtytul]

W toku postępowania kontrolnego inspektor PIP może swobodnie wejść na teren oraz do obiektów i pomieszczeń kontrolowanego przedsiębiorcy. Wolno mu przeprowadzić oględziny obiektów, pomieszczeń, stanowisk pracy, maszyn i urządzeń oraz przebiegu procesów technologicznych i pracy. Zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 3 ustawy o PIP, ma on prawo żądać od kontrolowanego oraz od wszystkich pracowników lub osób, które są lub były zatrudnione albo które wykonują lub wykonywały pracę na jego rzecz na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osób wykonujących na własny rachunek działalność gospodarczą, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą. Może też wzywać i przesłuchiwać te osoby w związku z przeprowadzaną kontrolą. Ponadto inspektor ma prawo:

- żądania okazania dokumentów dotyczących budowy, przebudowy lub modernizacji oraz uruchomienia zakładu pracy, planów i rysunków technicznych, dokumentacji technicznej i technologicznej, wyników ekspertyz, badań i pomiarów dotyczących produkcji bądź innej działalności kontrolowanego, jak również dostarczenia mu próbek surowców i materiałów używanych, wytwarzanych lub powstających w toku produkcji w ilości niezbędnej do przeprowadzenia analiz lub badań, gdy mają one związek z przeprowadzaną kontrolą;

- żądania przedłożenia akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby świadczące pracę na innej podstawie niż stosunek pracy;

- zapoznania się z decyzjami wydanymi przez inne organy kontroli i nadzoru nad warunkami pracy oraz ich realizacją;

- utrwalania przebiegu i wyników oględzin za pomocą aparatury i środków technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku;

- wykonywania niezbędnych dla celów kontroli odpisów lub wyciągów z dokumentów, jak również zestawień i obliczeń sporządzanych na podstawie dokumentów, a w razie potrzeby żądania ich od kontrolowanego;

- sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę lub przebywających na terenie kontrolowanego, ich przesłuchiwania i żądania oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej;

- korzystania z pomocy biegłych i specjalistów oraz akredytowanych laboratoriów.

[srodtytul]Będzie protokół albo notatka[/srodtytul]

Co do zasady ustalenia kontroli dokumentowane są w formie protokołu. Jeśli inspektor stwierdzi naruszenia prawa, to musi je opisać w protokole. Mówi o tym. art. 32 ust. 2 pkt 7 ustawy o PIP. Jeśli uchybień nie będzie, to wynik kontroli może być udokumentowany w formie notatki urzędowej, która powinna zawierać zwięzły opis stanu faktycznego stwierdzonego w czasie kontroli.

Protokół podpisuje inspektor pracy prowadzący kontrolę oraz osoba lub organ reprezentujący podmiot kontrolowany. Kontrolowanemu pracodawcy przysługuje prawo zgłoszenia, przed podpisaniem protokołu kontroli umotywowanych zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole. Ma na to siedem dni. W razie zgłoszenia zastrzeżeń inspektor pracy przeprowadzający kontrolę zobowiązany jest je zbadać, a w przypadku stwierdzenia ich zasadności – zmienić lub uzupełnić odpowiednią część protokołu.

[srodtytul]Inspektor wydaje decyzje...[/srodtytul]

W wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli inspektor pracy ma prawo wydawania decyzji, o których mowa w art. 11 pkt 1 – 4 oraz 6 i 7 ustawy o PIP. Chodzi tu o decyzje dotyczące nakazania:

- usunięcia stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie, w przypadku gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

- wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność; skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

- wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń, w sytuacji gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach także podlegają natychmiastowemu wykonaniu;

- ustalenia w określonym terminie okoliczności i przyczyn wypadku;

- oraz nakazania pracodawcy wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi; nakazy również w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu.

[b]Ponadto inspektor pracy może wydać decyzję dotyczącą zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. Te nakazy też podlegają natychmiastowemu wykonaniu.[/b]

Decyzja inspektora PIP może mieć formę pisemną, ustną lub wpisu do dziennika budowy. Mówi o tym art. 34 ust. 1 ustawy o PIP. Decyzja pisemna i stanowiąca wpis do dziennika budowy powinna zawierać określenie podstawy prawnej, termin usunięcia stwierdzonych uchybień oraz pouczenie o przysługujących kontrolowanemu środkach odwoławczych. Odwołanie to przysługuje do okręgowego inspektora pracy. Trzeba je wnieść w ciągu siedmiu dni od daty otrzymania decyzji.

W razie wniesienia odwołania od decyzji wydanych w przypadkach, o których mowa w art. 11 pkt 2 – 4 ustawy o PIP, okręgowy inspektor pracy może wstrzymać jej wykonanie do czasu rozpatrzenia odwołania, jeżeli podjęte przez podmiot kontrolowany przedsięwzięcia wyłączają bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia ludzi.

Jeśli inspektor wydał decyzję w formie wpisu do dziennika budowy, kopia lub odpis decyzji są załączane do protokołu kontroli.

[srodtytul]... i wystąpienia...[/srodtytul]

W wyniku ustaleń kontrolnych inspektor PIP może także kierować wystąpienia w razie stwierdzenia innych naruszeń niż wymienione w art. 11 ust. 1 pkt 1 – 7 ustawy o PIP, o ich usunięcie, a także o wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych. Inspektor pracy może przykładowo wystąpić o przestrzeganie obowiązku niezwłocznego wykonywania prawomocnych wyroków sądów pracy.

Takie wystąpienia w odróżnieniu od wymienionych wcześniej nakazów i zakazów nie są decyzjami administracyjnymi w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania administracyjnego. To specyficzny środek stosowany przez PIP. Potwierdził to[b] NSA w Szczecinie w postanowieniu z 5 czerwca 2002 r. (SA/Sz 1138/01)[/b]. NSA uznał, że wystąpienie państwowego inspektora pracy nie jest decyzją administracyjną ani innym aktem lub czynnością z zakresu administracji publicznej, podlegającą zaskarżeniu do sądu administracyjnego. Orzeczenie to zapadło, co prawda, w czasie gdy obowiązywała poprzednia regulacja o PIP (z 1981 r.), jednak jest ono aktualne także w obowiązującym stanie prawnym.

Wystąpienie powinno zawierać wnioski pokontrolne i ich podstawę prawną. Tak wynika z art. 36 ust.1 ustawy o PIP. Jeśli w wyniku kontroli pracodawca otrzyma wystąpienie, musi zawiadomić odpowiedni organ PIP o terminie i sposobie realizacji wniosków pokontrolnych. Musi to zrobić w terminie określonym w wystąpieniu, ale nie dłuższym niż 30 dni.

[srodtytul]... oraz wnosi powództwa[/srodtytul]

Inspektor pracy ma prawo do wnoszenia powództw, a za zgodą osoby zainteresowanej – do uczestnictwa w postępowaniu przed sądem pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy. Ponadto inspektor PIP ma prawo do podjęcia innych działań, jeżeli prawo lub obowiązek ich podjęcia wynika z odrębnych przepisów.

[ramka][b]GPP uwaga [/b]

Odmowa podpisania protokołu przez osobę lub organ reprezentujący podmiot kontrolowany nie stanowi przeszkody do zastosowania przez inspektora pracy stosownych środków prawnych przewidzianych ustawą. A to oznacza, że jeśli inspektor np. stwierdzi naruszenia przepisów prawa pracy, to może bez zgody pracodawcy nałożyć sankcję finansową lub wydać nakaz natychmiastowego zamknięcia stanowisk pracy stwarzających zagrożenie dla życia pracowników.[/ramka]