Rozwód: wina za rozpad nie może wynikać z ustalonego podziału obowiązków

W sprawie rozwodowej sąd okręgowy jest w większości przypadków zobowiązany orzec m.in. w zakresie winy małżonków za rozkład pożycia małżeńskiego, stwierdzając wyłączną winę jednej ze stron albo uznając oboje małżonków za winnych rozpadu małżeństwa. Ustalając przyczyny rozkładu pożycia małżeńskiego, sąd zobligowany jest szczegółowo zrekonstruować przebieg małżeństwa stron, badając sposób funkcjonowania małżonków i współtworzonej przez nich rodziny oraz zwracając szczególną uwagę na nieprawidłowości, które doprowadziły do rozkładu więzi małżeńskich.

Czytaj także: Podział majątku po rozwodzie - jak przyspieszyć postępowanie

Dla określenia winy za rozkład pożycia małżeńskiego, sąd bada czy i który z małżonków naruszył obowiązki małżeńskie ogólnie wymienione w art. 23 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, na które składa się przede wszystkim zobowiązanie do wspólnego pożycia, wzajemnej pomocy i wierności oraz współdziałania dla dobra rodziny, którą małżonkowie przez swój związek założyli. Jakiekolwiek naruszenie owych obowiązków może mieć charakter umyślny lub nieumyślny, tak dla przypisania winy któremukolwiek z małżonków konieczne jest stwierdzenie naruszenia o charakterze zawinionym, tj. takiego, za które dany małżonek ponosi odpowiedzialność. Dla przypisania winy za rozpad małżeństwa, musi także istnieć związek przyczynowy między naruszeniem obowiązków małżeńskich a rozkładem małżeństwa.

Wyrok I instancji – wina obojga

Powyższe zadanie zostało postawione również przed sądem okręgowym prowadzącym sprawę rozwodową małżeństwa zamieszkującego na terenie apelacji poznańskiej. Wyrokiem rozwodowym z 26 stycznia 2018 roku, kończącym postępowanie w I instancji, sąd okręgowy w tym przypadku rozwiązał związek małżeński przez rozwód z winy obojga stron, uznając, że każdy z małżonków częściowo przyczynił się do rozpadu małżeństwa.

Sąd okręgowy argumentował, że przyczynami rozpadu małżeństwa, obciążającymi obie strony, był brak porozumienia małżonków w zakresie wspólnego pożycia małżeńskiego oraz ich niedojrzałość emocjonalna, kłótnie na tle obowiązków domowych, poczucie przeciążenia powódki obowiązkami domowymi, brak zaangażowania pozwanego w te obowiązki i opiekę nad dziećmi oraz skupienie się przez niego na zapewnieniu rodzinie środków na utrzymanie. W efekcie strony oddaliły się od siebie, a powódka nawiązała ponadto intymną relację pozamałżeńską.

Sąd okręgowy krytycznie wypowiedział się więc na temat postępowania pozwanego, którego wina miała polegać na zaniedbywaniu obowiązków domowych i rodzinnych, a przez to przerzuceniu tych obowiązków na powódkę. Postępowanie powódki zostało zaś uznane za naganne przede wszystkim ze względu na dopuszczenie się przez nią zdrady małżeńskiej i porzucenie małżonka.

Wyrok II instancji – wyłączna wina powódki

Powyższe rozstrzygnięcie zaskarżył pozwany, składając apelację do Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, która doprowadziła do zmiany ww. wyroku poprzez orzeczenie rozwodu z wyłącznej winy powódki (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 1 lutego 2019 roku, sygn. I ACa 342/18).

Sąd Apelacyjny w Poznaniu nie podzielił argumentacji sądu okręgowego w kwestii winy rozkładu pożycia małżeńskiego stron. Zwrócił bowiem uwagę, że zarówno przed, jak i po zawarciu małżeństwa pozwany pracował w Niemczech, co miało na celu pozyskanie środków na sfinansowanie budowy domu rodzinnego. Również po powrocie pozwanego do Polski nadal poświęcał on znaczną część czasu na pracę zarobkową, która szczególnie po narodzinach drugiego dziecka umożliwiała zapewnienie godnego poziomu życia i utrzymania powiększającej się rodziny.

W uzasadnieniu wyroku sądu II instancji Sąd Apelacyjny w Poznaniu nakreślił tezę, z której wynika, że dokonany przez małżonków zgodnie i długotrwale akceptowany podział obowiązków nie może stanowić podstawy do orzeczenia wyłącznej winy tego z małżonków, który konsekwentnie stosuje się do owych ustaleń. Sąd zwrócił uwagę, że między stronami istniało ustalenie, że pozwany skoncentruje się na zwiększonej aktywności zarobkowej, której głównym celem było pozyskanie środków na budowę domu rodzinnego oraz utrzymanie rodziny, podczas gdy powódka, wolna od obowiązków zawodowych, zajmować się będzie domem i wychowywaniem dzieci.

Sąd zwrócił w tym kontekście uwagę, że zarzuty powódki wobec pozwanego dotyczące braku zaangażowania przez niego w obowiązki domowe i opiekuńcze, tłumaczone zmęczeniem na skutek wzmożonej aktywności zawodowej, są niesłuszne, a pozwany w sposób obiektywny i usprawiedliwiony miał ograniczony czas i siły, które mógłby poświęcić obowiązkom domowym oraz zasadnie miał prawo oczekiwać od powódki przejęcia przez nią większości owych obowiązków.

Dlatego też Sąd Apelacyjny w Poznaniu uznał, że wyłączną przyczyną zupełnego i trwałego rozkładu pożycia małżeńskiego stron stało się nawiązanie przez powódkę intymnej relacji pozamałżeńskiej z innym mężczyzną oraz porzucenie pozwanego. Sąd stwierdził więc, że powódka nie dochowała wierności małżeńskiej, dopuszczając się zdrady, a przez to uznał ją za wyłącznie winną rozkładu pożycia małżeńskiego.