Prokuratura Krajowa: sąd, a nie pacjent, zwalnia lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej

Od 5 sierpnia 2016 roku obowiązują nowe przepisy regulujące tajemnicę lekarską. Tego dnia weszły w życie: art. 40 ustawy z 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty, art. 14 ustawy z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta oraz art. 181 kodeksu postępowania karnego.

Zdaniem prokuratorów  nowe regulacje zrodziły w praktyce sporo problemów.  Niektóre sądy uznają bowiem, że na zwolnienie lekarza z tajemnicy lekarskiej prokurator powinien uzyskać zgodę pokrzywdzonego lub jego przedstawiciela ustawowego. W sytuacji, gdy zgoda taka zostanie wydana, nie będzie już zasadne kierowanie przez prokuratora wniosku do sądu o zwolnienie lekarza z tajemnicy lekarskiej.

Inne sądy uważają natomiast, że przesłuchanie lekarza na okoliczności objęte tajemnicą lekarską możliwe jest dopiero po uchyleniu jej przez właściwy sąd.

Stanowisko Prokuratury Krajowej

W ocenie Prokuratury Krajowej właśnie ten drugi pogląd należy uznać za trafny.

- Trudno zgodzić się ze stwierdzeniem, że kiedy pacjent, na podstawie art. 40 ust. 2 pkt 4 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy lekarskiej i tym samym zwalnia lekarza z obowiązku zachowania tej tajemnicy, to bezprzedmiotowe staje się ponowne zwalnianie lekarza z tego obowiązku na podstawie art. 180 par. 2 kodeksu postępowania karnego, bowiem obowiązek taki już nie istnieje – pisze w piśmie skierowanym do wszystkich prokuratorów regionalnych prokurator Anna Świtalska – Kozyra, Zastępca Dyrektora Departamentu Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej. 

Zgodnie z art. 180 par. 2 kodeksu postępowania karnego, który reguluje tryb zwalniania lekarzy z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, tylko sąd i tylko w warunkach określonych w tym przepisie może zwolnić lekarza od obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej.

– Oznacza to nie tylko wyłączną kompetencję sądu do zwalniania lekarzy z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, ale także uzależnienie zwolnienia od przesłanek wskazanych w art. 180 par. 2 kodeks postępowania karnego oraz kontrolę instancyjną postanowienia sądowego o zwolnieniu. Przepis ten określa procedurę uchylenia wymienionych w nim tajemnic zawodowych w postępowaniu karnym – dodaje prokurator Anna Świtalska – Kozyra.

W stanowisku Prokuratury Krajowej wskazano, że reżim zwalniania z tajemnicy zawodowej określony w art. 180 par. 2 kodeksu postępowania karnego stanowi co do zasady lex specialis w stosunku do regulacji ustaw zawodowych, w tym art. 40 ustawy z 5 grudnia 1996 roku o zawodach lekarza i lekarza dentysty i art. 14 ustawy z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. W procesie karnym przepisy ustaw zawodowych nie wiążą zatem sądu.

Wniosek składa prokurator

W postępowaniu przygotowawczym wniosek o przesłuchanie lub zwolnienie lekarza z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej składa prokurator. Takiego wniosku nie może złożyć inny organ prowadzący postępowanie przygotowawcze ani strona postępowania.

- Zwolnienie z tajemnicy zawodowej określonej w art. 180 par. 2 kodeksu postępowania karnego, oprócz obwarowań gwarancyjnych wynikających z wyłącznych kompetencji sądu w przedmiocie zwolnienia od niej w toku postępowania karnego, charakteryzuje się zaistnieniem dwóch warunków, które muszą być spełnione łącznie. Musi być to niezbędne dla wymiaru sprawiedliwości oraz okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu - przypomina Prokuratura Krajowa.

Po wydaniu przez sąd decyzji lekarz zwolniony jest z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej tylko w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne z punktu widzenia przedmiotu danej sprawy i zakresu przesłuchania.

Lekarzowi grozi kara

Tryb zwolnienia z tajemnicy lekarskiej jest bardzo istotny, gdyż zachowanie tajemnicy jest powinnością lekarza. Przesłuchanie lekarza na okoliczności związane z wykonywaniem zawodu, bez zwolnienia go z obowiązku zachowania tajemnicy lekarskiej, jest niedopuszczalne.

Naruszenie przez lekarza zasady poufności rodzi jego odpowiedzialność prawną, począwszy od odpowiedzialności dyscyplinarnej, przez cywilnoprawną, skończywszy na karnej.

Zgodnie z art. 266 kodeksu karnego kto, wbrew przepisom ustawy lub przyjętemu na siebie zobowiązaniu, ujawnia lub wykorzystuje informację, z którą zapoznał się w związku z pełnioną funkcją, wykonywaną pracą, działalnością publiczną, społeczną, gospodarczą lub naukową, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo do 2 lat pozbawienia wolności.