Jednym z ograniczeń antykorupcyjnych przewidzianych w ustawie z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym jest zakaz łączenia przez radnego jego mandatu z zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy w urzędzie gminy, w której zdobył ten mandat. Celem tej regulacji jest przede wszystkim wyłączenie sytuacji, w której ta sama osoba byłaby członkiem organu stanowiącego gminy (rady), a jednocześnie wykonywałaby czynności należące do sfery wykonawczej gminy.
Wójt nie może także powierzyć radnemu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej. Zakaz ten dotyczy wszystkich umów prawa cywilnego, których przedmiotem byłoby świadczenie pracy przez radnego (np. zlecenia, umowy o dzieło, o roboty budowlane). Ograniczenie to obowiązuje nie tylko wójta, ale także osoby upoważnione do działania w jego imieniu. Ma zastosowanie również w przypadku, gdy powierzenie pracy odbywałoby się w wyniku przeprowadzenia odpowiedniej procedury konkursowej.
Kierownik lub jego zastępca
Radnemu nie wolno ponadto pełnić funkcji kierownika gminnej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy. Nie jest ważne, na jakiej podstawie prawnej miałoby dojść do sprawowania takiej funkcji (np. stosunku pracy lub umowy cywilnoprawnej). Nie ma także znaczenia, czy taka funkcja wiązałaby się z dodatkowym uposażeniem, jaki byłby zakres wykonywanych czynności, a także czy zajmowanie tego stanowiska miałoby charakter stały czy tylko czasowy (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 9 lipca 2010 r., sygn. III SA/Wr 150/10, OwSS 2011/1/53/53-62). Radny może być zatrudniony w jednostce gminnej tylko wtedy, gdy nie pełni w niej funkcji kierownika ani jego zastępcy.
Przykład:
Radny chciałby zostać zatrudniony w urzędzie gminy na podstawie umowy o pracę, ale nie na stanowisku urzędnika, tylko jako archiwista. Zatrudnienie go w urzędzie gminy nie jest jednak dopuszczalne. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność, jakie byłoby jego stanowisko w tym urzędzie, a w szczególności czy byłby przyjęty na stanowisko urzędnicze czy tylko pomocnicze (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 26 stycznia 2012 r., sygn. II OSK 2354/11, NZS 2012/3/42). Natomiast kierownik gminnej jednostki organizacyjnej (np. ośrodka kultury) mógłby zatrudnić radnego w tej jednostce, pod warunkiem że radny nie byłby jego zastępcą.
Utrata mandatu
Wskazany wyżej zakaz zawarcia umowy o pracę dotyczy przypadku, gdy radny najpierw uzyskał mandat, a dopiero później miałby być zatrudniony w urzędzie gminy. Przepisy regulują jednak także sytuację odwrotną.
