Wątpliwy krąg uprawnionych do jednorazowego odszkodowania z ZUS

Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnie, czy ograniczenie kręgu beneficjentów świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego jest zgodne z ustawą zasadniczą.

Publikacja: 28.01.2025 05:15

Wątpliwy krąg uprawnionych do jednorazowego odszkodowania z ZUS

Foto: Adobe Stock

Sprawa, na kanwie której została sporządzona skarga konstytucyjna, dotyczyła osób, których ojciec zmarł w wyniku wypadku przy pracy (spadł z wysokości).

Komu przysługuje jednorazowe odszkodowanie z ZUS

Wystąpiły one do ZUS o przyznanie im jednorazowego odszkodowania z tego tytułu. O takie świadczenie mogą ubiegać się osoby objęte ubezpieczeniem wypadkowym, które na skutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej stały się długotrwale lub stale niezdolne do wykonywania zadań służbowych. Ale to nie wszystko. Prawo do odszkodowania mają także uprawnieni członkowie rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Krąg takich osób określa art. 13 ustawy wypadkowej (tj. DzU z 2022 r., poz. 2189). Należą do niego m.in. dzieci własne ubezpieczonego spełniające w dniu jego śmierci warunki uzyskania renty rodzinnej.

Problem w tym, że skarżący nie wypełnili tego wymogu ze względu na fakt, iż w dacie wypadku nie kontynuowali edukacji (a w przypadku dzieci między 16. a 25. rokiem życia jest to warunek konieczny do otrzymania renty rodzinnej). W efekcie ZUS odmówił im prawa do tego świadczenia. Sądy powszechne orzekające w przedmiotowej sprawie uznały, że decyzja organu rentowego jest prawidłowa. Skarżący wnieśli do TK skargę, w której kwestionują zgodność art. 13 ustawy wypadkowej m.in. z art. 2 (zasada demokratycznego państwa prawnego) i 32 (zasada równości) konstytucji.

Wypłata z ubezpieczenia wypadkowego: wątpliwości konstytucyjne

W jej uzasadnieniu czytamy, że ustawodawca z niezrozumiałych przyczyn ograniczył krąg osób uprawnionych do uzyskania jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy w przypadku śmierci ubezpieczonego. Ma być to sprzeczne z zasadą demokratycznego państwa prawnego.

Skarżący argumentuje, że skoro ubezpieczony wpłaca określoną przepisami prawa składkę z tytułu ubezpieczenia wypadkowego, to w każdym przypadku świadczenie winno podlegać wypłacie, tak jak to ma miejsce w przypadku ubezpieczeń komercyjnych.

Podnoszona jest również kwestia braku możliwości wskazania osoby uprawnionej do otrzymania jednorazowego odszkodowania z tytułu śmiertelnego wypadku przy pracy, gdy ubezpieczony np. nie posiada rodziny. Zdaniem skarżących brak takiej regulacji również jest sprzeczny z ideą demokratycznego państwa prawnego.

Ponadto w ich ocenie ustawodawca, ograniczając prawo do jednorazowego odszkodowania, różnicuje, na niekorzyść, sytuację dzieci zmarłego. Dlatego jak podkreślają, powinny one otrzymywać świadczenie do ukończenia 25. roku życia bez względu na to, czy są uprawnione do renty rodzinnej, czy też nie. Tylko takie unormowanie spowoduje równe traktowanie dzieci ubezpieczonych.

Autopromocja
Orzeł Innowacji

Ogłoszenie wyników już 5 czerwca. Zapisz się, aby wziąć udział w gali.

WEŹ UDZIAŁ

Paweł Matyja, adwokat prowadzący własną praktykę, podkreśla, że wskazane przepisy ustawy są jednoznaczne i nie budzą wątpliwości interpretacyjnych.

– Orzeczenia sądów były więc trafne. Pytanie natomiast o zasadność samej skargi – zauważa.

W ocenie eksperta zaprezentowana argumentacja daje do myślenia.

– Kierując się zasadami sprawiedliwości społecznej, trudno w istocie zrozumieć, dlaczego sytuacja dzieci ma być różna z powodu tego, czy pracują, czy się uczą etc. Wszak dolegliwości, jakie ich spotykają, tj. śmierć rodzica, są te same – zauważa. 

Problem w tym, że, jak wskazuje, cały system ubezpieczeń społecznych opiera się na danych kryteriach – lepszych i gorszych.

– Stąd podobnych przepisów budzących wątpliwości natury aksjologicznej jest wiele. Mam jednak wątpliwości, czy skarga nie powinna dotyczyć również przepisów regulujących przyznawanie renty rodzinnej. W istocie one są tu źródłem problemu, jako te na których oparto kryteria przyznawania świadczenia, o jakim mowa w sprawie. Odesłanie jednego przepisu ustawy do innej regulacji, która mógłby być niekonstytucyjny, samo w sobie niekonstytucyjne być nie musi, jeśli nie kwestionuje się ich razem – dodaje.

Sygnatura akt. SK 2/25

Prawo dla Ciebie
Kiedy policja może zaglądać do telefonu obywatela? Trzeba skończyć z oględzinami
Praca, Emerytury i renty
Nowe terminy wypłat 800 plus w maju 2025. Zmiany w harmonogramie
Matura i egzamin ósmoklasisty
Matura i egzamin ósmoklasisty 2025 z "Rzeczpospolitą" i WSiP
Aplikacje i egzaminy
Egzaminy prawnicze 2025 - znamy większość wyników. Zdający nie zawiedli
Prawo w Polsce
Od 1 maja rusza nowy program bezpłatnych badań. Jak z niego skorzystać?
Materiał Promocyjny
Lenovo i Motorola dalej rosną na polskim rynku