W warunkach szczególnych liczy się praca na całość

Nadal wielu pracowników stara się o uzyskanie emerytury wynikającej z pracy w warunkach szczególnych na podstawie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa).

Pracownik może uzyskać prawo do wcześniejszej emerytury po spełnieniu określonych warunków.

Mężczyzna musi ukończyć 60, a kobieta 55 lat, mieć okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat u kobiet i 25 lat u mężczyzn oraz co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych, gdy wykonywał pracę określoną w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (DzU nr 8, poz. 43 ze zm., dalej rozporządzenie).

Jednak w stosunku do niektórych grup zawodowych rozporządzenie przewiduje odmienne, bardziej korzystne warunki nabycia prawa do emerytury. Dotyczy to np. wykonujących prace określone w wykazie B, przy przetwórstwie azbestu, produkcji ołowiu i kadmu czy w hutnictwie.

Zatem za zatrudnionych w  szczególnych warunkach uważa się zaangażowanych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, które wymieniają załączniki do rozporządzenia.

Bez znaczenia jest przy tym, czy praca ta była wykonywana w sektorze państwowym czy prywatnym. Tak też wskazywał Sąd Najwyższy w uchwale siedmiu sędziów z 13 lutego 2002 r. (III ZP  30/01).

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do wcześniejszej emerytury są te, w których zadania w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze były wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust. 1 rozporządzenia).

Jeżeli więc pracownik tylko w części swojego czasu pracy świadczył ją w warunkach szczególnych, a w części wykonywał inne prace, które nie są zaliczane do tych w warunkach szczególnych, nie można go uwzględnić przy ustalaniu okresów uprawniających do  wcześniejszej emerytury jako pracy w warunkach szczególnych.

Podobnie uznał SN w wyroku z 19 września 2007 r. (III UK  38/07). Stwierdził, że okresy zatrudnienia pracownika, który nie wykonywał w pełnym wymiarze obowiązków operatora elektronicznych monitorów ekranowych, nie są okresami pracy w szczególnych warunkach na potrzeby nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym. W zbliżony sposób wypowiadał się SN 5 czerwca 2007 r. (I UK 376/ 06).

Podniósł, że zatrudnienie na  stanowisku kierownika kilku oczyszczalni ścieków, które nie ograniczało się do sprawowania stale i w pełnym wymiarze dozoru nad pracownikami świadczącymi pracę w szczególnych warunkach, ale polegało na wykonywaniu także innych, licznych czynności kierowniczych, nie jest wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach na potrzeby nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym.

Decydujące znaczenie ma tu faktyczne wykonywanie pracy, a nie zapisy dokonane przez byłego szefa, np. w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Tak też wskazał SN w wyroku z 25 maja 2010 r. (I UK 3/10). Stwierdził, że nawet jeżeli pracodawca uznał pracę na danym stanowisku za tę w szczególnych warunkach, taki pracownik może nie otrzymać wcześniejszej emerytury. ZUS odmówi, gdy nie była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Przykład

Pan Antoni 18 lat był zatrudniony jako monter-spawacz. Wykonywał prace monterskie, a w razie konieczności spawał też zmontowane elementy, przeciętnie raz w tygodniu przez cztery-pięć godzin. Wniósł o przyznanie mu wcześniejszej emerytury, wskazując, że przez 15 lat pracował jako spawacz.

ZUS odmówił, bo nie wykazano minimum 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Wskazał ponadto, że tylko praca na stanowisku spawacza w pełnym wymiarze czasu pracy umożliwiałaby uzyskanie wcześniejszej emerytury. Pracownik

odwołał się do sądu i zażądał uwzględnienia spornego okresu jako pracy w warunkach szczególnych. Sąd oddalił jego odwołanie. Uznał, ze zaskarżona decyzja ZUS była prawidłowa, gdyż podczas zatrudnienia jako monter-spawacz pracownik nie wykonywał zadań stale i w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych.

Kiedy wcześniej na Karaiby

Uzyskanie wcześniejszej emerytury umożliwia art. 184 ustawy, według którego ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia  1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40 ustawy, jeżeli w dniu wejścia jej w życie osiągnęli okres

- zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn oraz

- składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy.Emerytura ta przysługuje pod warunkiem, że starający się nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego albo złożył wniosek o przekazanie pieniędzy zgromadzonych na rachunku w nim, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Ponadto ubezpieczony będący pracownikiem musi rozwiązać stosunek pracy.Istotne jest także to, że prawo do tej emerytury przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia warunki określone w art. 184 ustawy, niezależnie od tego, kiedy osiągnął wiek emerytalny, umożliwiający wcześniejszą emeryturę.

Podobnie wskazał SN w wyroku z 18 lipca 2007 r. (I UK 62/07).