Emerytura dzięki pracy na roli

Gdy osoba ubiegająca się o emeryturę nie może wykazać wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, może starać się o jego uzupełnienie przez zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym.

Taka możliwość wynika z art. 10 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (DzU z 2009 r. nr  153, poz. 1227 ze zm., dalej ustawa emerytalna). Przepis ten pozwala uwzględniać jako okresy składkowe przy ustalaniu prawa do emerytury oraz obliczaniu jej wysokości okresy:

- ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

- prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia, przypadające przed 1 lipca 1977,

- pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, przypadające przed 1 stycznia 1983.

Warunek: zsumowane okresy składkowe i nieskładkowe są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, a praca w gospodarstwie rolnym może go uzupełnić (wyrok SN z 3 grudnia 2004, II UK 59/04).

I jeszcze jedna ważna informacja: art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej nie zawiera żadnego bliższego określenia rodzaju tego świadczenia. Przyjąć zatem należy, że odnosi się on do każdej emerytury, a więc i tej w obniżonym wieku emerytalnym. Zwracał na to uwagę Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z 20 czerwca 2002 (III AUa 1348/02).

Praca nie musiała być wykonywana w gospodarstwie rolnym rodziców osoby ubiegającej się o emeryturę lub innych członków jej rodziny (np. dziadków). Mogła też mieć miejsce w gospodarstwie innej, obcej osoby.

W orzecznictwie sądowym ukształtował się przy tym pogląd, że taka praca musiała być świadczona ponad cztery godziny dziennie, aby można ją było zaliczyć do stażu emerytalnego (np. wyrok Sądu Najwyższego z 28 lutego 1997, II UKN 96/96).

W wyroku z 19 grudnia 2000 (II UKN 155/00) SN

stwierdził, że przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed 1 stycznia 1983 w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy.

Na tym nie koniec wymagań. Musiała to być praca stała. Dlatego też doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie stanowi stałej pracy w gospodarstwie rolnym zaliczanej do stażu ubezpieczeniowego.

Zwracał na to uwagę również SN w wyroku z 10 maja 2000 (II UKN 535/99).

Jednak dopuszczalne jest uwzględnienie okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia  świadczonej w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy w czasie wakacji szkolnych. Tak wskazał SN w wyroku z 19 grudnia 2000 (II UKN 155/00).

Przykład

Pan Adam po ukończeniu 16 lat  w latach 70. uczęszczał do szkoły średniej oddalonej o 5 km od miejsca jego zamieszkania. Do szkoły dojeżdżał codziennie autobusem.

Po szkole, codziennie, przez kilka godzin pomagał rodzicom w gospodarstwie rolnym, wykonując wszelkie prace polowe i związane z hodowlą zwierząt. Ponieważ nie miał wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego dla uzyskania emerytury, wniósł do ZUS o zaliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1976 – 1979.

Organ rentowy odmówił mu jednak prawa do emerytury. Wówczas pan Adam odwołał się do sądu, a ten po przesłuchaniu świadków  uwzględnił jego odwołanie, uznając, że stale w wymiarze ponad czterech godzin dziennie pracował  w gospodarstwie rolnym rodziców.

Okresów pracy w gospodarstwie rolnym nie uwzględnia się przy ustalaniu prawa do emerytury, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w  Warszawie w wyroku z 21 listopada 2008 (III AUa 793/08).

Trzeba mieć dwóch świadków

Wykazanie okresu pracy w gospodarstwie rolnym wygląda zwykle tak, że w ZUS składa się oświadczenie i zeznania co najmniej dwóch świadków potwierdzających taką pracę.

Potem następuje ocena wiarygodności tych zeznań przez ich konfrontację z dokumentami dotyczącymi miejsca zamieszkania osoby ubiegającej się o emeryturę, miejsca jej nauki, położenia gospodarstwa rolnego, jego powierzchni itp.

Uwaga! Osoba starająca się o emeryturę może użyć wszystkich dostępnych środków dowodowych, aby potwierdzić okres wykonania pracy w gospodarstwie rolnym, a w razie sporu do sądu orzekającego w sprawie należeć będzie ocena, czy okres tej pracy może być uwzględniony.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach

Czytaj również:

Zobacz więcej: