Janusz Palikot i jego siedem twarzy

Jeśli polityczne przemiany Janusza Palikota łączyć ze zmianą jego garderoby, to zanosi się na rewolucję. Po fularze, pstrokatych krawatach i rozchełstanej koszuli, nadchodzi czas wąskiego śledzika.

Późny wtorkowy wieczór w Sejmie. Korytarze puste, bary i knajpy pozamykane na cztery spusty, bo posłowie zjadą się dopiero dzień później. W gabinecie Janusza Palikota jak zwykle unosi się zapach orientalnych kadzidełek – obsługa ma obowiązek je rozpalać jeszcze przed jego przyjściem. Palikot w nowym wcieleniu: w eleganckim, granatowostalowym garniturze, białej koszuli i modnym wąskim krawacie. – Tak, chcę wygrać wybory. Tak, chcę być premierem – mówi z pewnością, która nie przystaje liderowi ugrupowania walczącego o byt.

– Które to już pana wcielenie? – pytam, wskazując na błękitny krawat.

– Ostateczne – zarzeka się Palikot. – Badania pokazują, że ludzie nie traktowali tego poprzedniego Palikota poważnie. A ja chcę, żeby elektorat centrolewicowy – te 20 proc. ludzi, którzy odeszli od Platformy – zaczęli mnie uznawać za alternatywę dla Tuska. To niepowtarzalna szansa dla mnie i dla mojej partii.

Życie Palikota to wieczna ucieczka do przodu. Dokąd ucieka tym razem?

„Czego chcę? Dlaczego zabrnąłem w politykę? Dlaczego rzuciłem wszystko: ludzi, firmy, kontakty? Dlaczego zabrnąłem tak głęboko W CAŁKIEM NOWY ŚWIAT? Dokąd w nim zabrnąłem? Zabrnąłem? Co ja opowiadam?! Przecież jak ryba w wodzie, tak ja doskonale czuję się w polityce! Jak ryba w politycznym tomacie!”.

Kiedy w wyborczy wieczór 9 października 2011 r. Janusz Palikot usłyszał wynik swego dopiero co poczętego ugrupowania, któremu dał swe nazwisko, wydawał się triumfatorem. – Pięknie jest żyć! Wszystko jest możliwe! – mówił wówczas do wiwatujących zwolenników.

Palikot przy ścianie

Dwa lata od tego triumfu, Ruch Palikota zostanie złożony do politycznego grobu. Przestanie istnieć na nadzwyczajnym kongresie 5 i 6 października. Najbardziej prawdopodobne jest to, że partia przemieni się w Ruch Europa Plus. Palikot ma w zanadrzu jeszcze kilka innych nazw, które testuje w badaniach – jak większość swych działań.

Ugrupowanie pod nazwą Palikota doszło do ściany. Spec SLD od sondaży: – Z naszych badań wynika, że Palikota akceptuje nawet kilkanaście procent ludzi. Tyle że prawie nikt nie chce, żeby był premierem.

Decyzja o zmianie nazwy zapadła kilka miesięcy temu. Sam Palikot uznał, że czas odciąć pępowinę, że partia za bardzo się kojarzy z nim – co nie pomaga ani jemu, ani partii.

– Chcemy ściągać nowych ludzi, choćby ze środowisk uniwersyteckich. Nikt z nich nie chce przyjść do partii, która nosi czyjeś imię. To psychologiczna przeszkoda nie do pokonania – mówi bliski współpracownik Palikota.

W założeniu twórców nowego otwarcia, po przemianowaniu partii dołączą do niej nowi ludzie. Może wymarzeni uniwersyteccy profesorowie. Ale na pewno – emerytowani lub zmarginalizowani politycy lewicy i centrum z ostatniej dekady. I tu zaczynają się schody.

Obecny Ruch Palikota składa się z dwóch części. Jedną stanowią przedsiębiorcy lub byli samorządowcy – najczęściej gospodarczy liberałowie. Drugą – lewicowi aktywiści, często z sentymentem wspominający PRL. Zawsze, gdy w Ruchu Palikota dochodziło do konfliktów, to na tej właśnie linii. Mówi jeden z liberałów: – Jeśli w październiku okaże się, że w ramach nowego otwarcia do partii wejdą dawni baronowie SLD, to ja się wypisuję. Nie będę współpracował z „czerwonymi”. Są jakieś granice – rzuca mocnym słowem.

Tyle że i on, i wszyscy inni posłowie Ruchu Palikota są w tej grze pionkami. Palikot będzie je przestawiał tak, jak mu się spodoba. W rozmowie z „Rz” mówi: – Pewnych strat w partii nie da się wykluczyć.

„Uczyć się od nowa, przeżywać tę straszną niepewność, z całych sił walczyć, aby dopłynąć do nowego brzegu pewności, i tylko po to, aby – gdy już tam się po latach znajdę – zaraz ten brzeg porzucić dla nowych oceanów. Ja, tak w gruncie rzeczy nieśmiały i niepewny, sam siebie wciąż pcham w lęk, ryzyko, nieporadność, w trudność! O siło mojego paradoksu, która nie pozwalasz mi pozostać w raz zdobytym »ja«, a każesz mi każdego kolejnego ranka od nowa kwestionować wszystko, kim-czym jestem!”.

Do niedawna Palikot wydawał się dzieckiem szczęścia. Jako pierwszy polityk skruszył beton, który dzielił polską scenę polityczną między te same ugrupowania – PO, PiS, SLD i PSL. Wyglądało na to, że z kilku drobnych strumyków wyborców antyklerykałów, feministek, rozmiłowanej w „trawce” młodzieży – udało mu się stworzyć stały elektorat. Ale Palikot szansę przespał – po dwóch latach od wyborów jego partia ma poparcie w okolicach progu wyborczego.

– Nazwisko Palikota było potrzebne w wyborach, żeby ludzie na nas głosowali. Ale to błąd, że nie zmieniliśmy nazwy zaraz po wejściu do Sejmu – mówi znany poseł RP. – W dodatku Palikot miotał się – raz ogłaszał się liberałem, innym razem socjalistą, który za państwowe pieniądze chce budować fabryki.

W efekcie Ruch Palikota stał się głównie partią prymitywnej walki z Kościołem, co uwierało nawet niektórych jej posłów. Wewnętrzne sondaże i RP, i SLD pokazują, że wyborcy nic więcej o programie partii nie wiedzą.

Kiedy mówię to wszystko Palikotowi w jego orientalnie okadzonym gabinecie, przytakuje. – To co było potrzebne na samym początku – odróżnienie się od innych partii poprzez radykalne postulaty – zaczęło nas ograniczać – tłumaczy. – Moglibyśmy wegetować na poziomie 7–10 proc. nawet przez dwie kolejne kadencje. Ale to nam nie zapewni wygranej w wyborach. – Ludzie panu uwierzą? Policzmy pana dotychczasowe wcielenia: antykomunista, filozof, biznesmen i wydawca prawicowej prasy, konserwatysta z arystokratycznym szlifem, polityk-skandalista, lider radykalnej partii. Czas na siódmą twarz Palikota?

– Ja chcę rządzić, chcę być premierem. Dlatego zmieniam wizerunek, nazwę partii i rozbudowuję jej program. Ludzi bardzo interesuje poprawa jakości życia. A ja przedstawię program gospodarczy, który da na to szansę. Ideologia schodzi na dalszy plan, gospodarka będzie na pierwszym miejscu.

– Znów pan chlapnie jakąś głupotę, w stylu „gwałcenia” marszałek Nowickiej i okaże się, że to była kolejna maska, która efektownie opadła.

– Za „gwałt” tyle politycznie straciłem w elektoracie, że więcej takiego błędu nie popełnię.