Pod presją Donalda Trumpa Hiszpania pożegna się z pacyfizmem i wyda więcej na zbrojenia

Donald Trump musiał mieć świadomość, z kim się w ten poniedziałek wita. Każdy przywódca, który do niego podchodził na szczycie w Szarm el-Szejk w Egipcie był przecież uroczyście zapowiadany. Ale mimo to amerykański prezydent szeroko uśmiechnął się do premiera Hiszpanii Pedro Sáncheza, podał mu rękę, a w końcu i poklepał po dłoni. Chwilę później, już w trakcie spotkania plenarnego, Trump zawołał: „Hiszpania! Gdzie jesteś, Hiszpanio?” I dodał wyraźnie pojednawczym tonem: „już załatwiliście to z PKB? Dojdziemy do tego”. 

Ameryka bardzo potrzebuje baz wojskowych w Morón de la Frontera i Rota w Hiszpanii

Te sceny śledziła cała Hiszpania. Kilka dni wcześniej w trakcie spotkania z prezydentem Finlandii Alexandrem Stubbem Trump zagroził przecież, że rozważy wyrzucenie królestwa z NATO za to, że jako jedyny kraj nie zobowiązał się w trakcie czerwcowego szczytu Sojuszu w Hadze do zwiększenia do 5 proc. PKB wydatków na zbrojenia. Sánchez, który od powrotu Trumpa do Białego Domu nigdy nie miał z nim dwustronnego spotkania, wydał wówczas komunikat, w którym podkreślił, że jego kraj jest i pozostanie lojalnym sojusznikiem wypełniającym swoje zobowiązania. 

Co prawda w NATO nie ma mechanizmów pozwalających na wyrzucenie alianta wbrew jego woli, jednak Waszyngton ma szereg możliwości nacisku na Madryt, choćby poprzez zaprzyjaźnione Maroko, od którego zależy kontrola potoków nielegalnych migrantów zmierzających z Afryki na Półwysep Iberyjski. Z drugiej strony w hiszpańskiej Andaluzji znajdują się dwie kluczowe amerykańskie bazy wojskowe w Morón de la Frontera i Rota, których likwidacja mogłaby sprawić poważne trudności Pentagonowi. 

Dla Sáncheza serdeczny uścisk dłoni Trumpa wcale jednak korzystny nie był. Koalicjantem w jego rządzie pozostaje radykalnie lewicowe ugrupowanie Sumar, bardzo niechętne wobec wzrostu wydatków na obronę, ale jeszcze bardziej wobec amerykańskiego prezydenta. Utrzymanie choćby pozorów, że jest mocno skonfliktowany z miliarderem, przysparza więc premierowi sporo ich sympatii.

Czytaj więcej

Polityka

Pedro Sánchez wysadza Hiszpanię. Polaryzacja pustoszy kraj

Aby utrzymać się u władzy, socjalistyczny premier wchodzi w układ z dążącymi do rozbicia królestw...

Ta niechęć tak do sił zbrojnych, jak i Ameryki sięga w Hiszpanii daleko w przeszłość. Pod dowództwem Francisco Franco wojsko stało się narzędziem krwawej pacyfikacji znacznej części społeczeństwa w trakcie Wojny Domowej (1936–39), a później gwarantem utrzymania brutalnej dyktatury aż do śmierci „Caudillo” w 1975 r. Przez te wszystkie lata Stany Zjednoczone wspierały frankistowski reżim w obawie, aby Półwysep Iberyjski nie stał się przyczółkiem Związku Radzieckiego. 

Wydatki na obronność w państwach NATO

Foto: PAP

W 1982 r. demokratyczna Hiszpania wstąpiła co prawda do NATO. Był to przedsionek do akcesji cztery lata później do Unii Europejskiej i gwarancja konsolidacji demokracji. Ruch pozostał jednak na tyle kontrowersyjny, że lewicowy premier Felipe González musiał zorganizować referendum w tej sprawie w 1986 r. Wygrał je z zaledwie 56,8 proc. poparciem i przy sprzeciwie 43,15 proc. społeczeństwa. Ale i tak w zamian za obietnicę, że amerykańska obecność wojskowa w Hiszpanii zostanie ograniczona, a kraj nie przystąpi do struktur wojskowych NATO. 

Ten ostatni warunek został co prawda przekreślony w 1999 r., jednak jeszcze w 2024 r. Hiszpania przeznaczała ledwie 1,28 proc. PKB na obronę, relatywnie najmniej w całym Sojuszu.

Foto: PAP

Hiszpania: Gdyby dziś odbyły się wybory, premier Pedro Sánchez by je najpewniej przegrał

Od tego czasu nastąpiła jednak w tym względzie zasadnicza, choć cicha rewolucja. Budżet ministerstwa obrony skoczył w tym roku do 2 proc. PKB, a to jakieś 33 mld euro. W liczbach bezwzględnych to już niewiele mniej, niż na siły zbrojne przeznacza Polska.

Paradoksalnie to trudności polityczne pomogły premierowi dojść do takiego rezultatu. Od kilku lat w Hiszpanii obowiązuje prowizorium budżetowe: ustawa finansowa jest automatycznie przedłużana na kolejny rok, bo dla akceptacji nowej nie ma w Kortezach większości. To daje jednak Sánchezowi pewną możliwość manewru, choć działacze Podemos natychmiast zarzucili mu, że zamiast wspierać wydatki socjalne pcha kraj ku „wyścigowi zbrojeń”. 

Sondaże są dla rządzącej, socjalistycznej PSOE fatalne. Może ona liczyć na poparcie 28 proc. Hiszpanów wobec 32 proc. dla konserwatywnej Partii Ludowej (PP). Co gorsze, gwałtownie (do 17 proc.) wzrosło poparcie dla post-frankistowskiego Vox, które w razie wyborów (muszą się odbyć najpóźniej do 2027 r.) najpewniej utworzy koalicję rządzącą z ludowcami. Poparcie dla Sumar spadło do 6 proc. 

Czytaj więcej

Polityka

Jędrzej Bielecki: Hiszpania wygrywa w Katalonii

Już tylko 5 proc. mieszkańców Katalonii wierzy w niepodległość, o którą w nielegalnym referendum...

PP zapowiedziała, że w razie zdobycia władzy podniesie wydatki na obronę do 5 proc. PKB. – To Sánchez wyjdzie z La Moncloa (siedziba rządu), a nie Hiszpania z NATO – oświadczył lider PP Alberto Núñez Feijóo. Uznał także, że obecny premier nie może dłużej „przynosić wstydu królestwu”.