W 2006 r. zmarła matka czytelnika, która zostawiła mu połowę budynku mieszkalnego o pow. użytkowej 130 mkw. z działką o pow. 1250 mkw. wycenione przez biegłego sądowego na 475 tys. zł. Czytelnik uzyskał w 2008 r. postanowienie sądu o nabyciu spadku i wystąpił do urzędu skarbowego o przyznanie ulgi podatkowej obejmującej wartość domu. Nie ma bowiem własnego lokum, ale na podstawie pozwolenia na budowę rozpoczął w 2007 r. stawianie domu. Urząd skarbowy uzależnia udzielenie ulgi m.in. od pięcioletniego zamieszkania w domu. Tymczasem druga połowa budynku po matce należy do brata, który w nim mieszka. Czytelnik nie miał i nie ma dostępu do nieruchomości. Brat wszczął w 2008 r. postępowanie sądowe o dział spadku obejmujące odziedziczoną nieruchomość. Termin jego zakończenia trudno przewidzieć.
Czytelnik chce uzyskać od siostry spłatę z przypadającej mu części spadku i przeznaczyć ją na dokończenie budowy własnego domu. Pyta, czy może skorzystać z ulgi podatkowej obejmującej wartość udziału albo z innego zwolnienia.
Zacznijmy od tego, że skoro spadkodawczyni zmarła w 2006 r., ani czytelnik, ani jego siostra nie mogą skorzystać z całkowitego zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, wprowadzonego 1 stycznia 2007 r. O tej możliwości decyduje data śmierci spadkodawcy.
W rachubę wchodzą natomiast ulgi istniejące w dacie śmierci matki, także mieszkaniowej, obejmującej wartość odziedziczonego mieszkania lub domu i udziału w nim (bez wartości gruntu lub udziału w nim).
Jeden z podstawowych warunków tej ulgi to pięcioletni okres mieszkania w spadkowym lokum. Okres ten liczy się od złożenia zeznania podatkowego, jeśli spadkobierca czy obdarowany mieszka już w spadkowym lokum, albo od zamieszkania, jeśli wprowadzi się do niego w ciągu roku od złożenia zeznania podatkowego. Jednakże w opisanej przez czytelnika sytuacji skorzystanie z tej ulgi nie będzie możliwe, skoro nawet nie zamierza zamieszkać w spadkowym lokum. Bez znaczenia jest dla prawa do tej ulgi przeznaczenie spłaty z tego lokum na budowę czy kupno domu albo mieszkania. Warunku pięcioletniego zamieszkiwania nie trzeba spełniać tylko w dwu wypadkach:
