Nie chcesz przepłacić podatku – pamiętaj o formalnościach

[link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=174085]Ustawa o podatku od spadków i darowizn (DzU z 2004 r. nr 142, poz. 1514)[/link] nakłada na osoby, które dostały darowiznę lub spadek, obowiązek zapłaty podatku od wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych. Wartość tę można pomniejszyć o określone kwoty, w zależności od przynależności do grupy podatkowej.

Do grupy I zalicza się bliską rodzinę (małżonka, rodzeństwo, dzieci i wnuki, rodziców i dziadków, teściów, macochę, ojczyma, zięcia, synową i pasierba). Przysługuje im najwyższa kwota wolna od podatku – 9637 zł. Grupa II składa się z dalszej rodziny, a III z innych, niespokrewnionych osób. Oprócz wysokości kwoty wolnej różne są też stawki podatku – od 3 proc. dla niewielkich kwot w grupie I do 20 proc. dla większych sum w grupie III.

[srodtytul]Całkowicie zwolnione[/srodtytul]

[b]Od 1 stycznia 2007 r. funkcjonuje dodatkowo tzw. grupa zerowa. [/b]Obejmuje ona tylko małżonka, pasierbów, dzieci i wnuki, rodziców i dziadków, rodzeństwo, ojczyma i macochę. W tej grupie spadki i darowizny są całkowicie zwolnione z podatku.

[b]Aby jednak skorzystać ze zwolnienia, trzeba powiadomić swojego naczelnika urzędu skarbowego na druku DS-Z2 o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych. [/b]Termin to sześć miesięcy od daty wzbogacenia. Jeśli nastąpiło to w drodze dziedziczenia, liczy się go od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu o nabyciu spadku. Jeżeli z jakichś powodów dowiemy się o tym później, trzeba to zgłosić w ciągu miesiąca od dnia powzięcia wiadomości o nabyciu. W tym wypadku musimy dowieść, że dowiedzieliśmy się później.

[srodtytul]Kosztowna niewiedza[/srodtytul]

Jeśli nie dochowamy tych obowiązków, zapłacimy podatek jak dla I grupy. Bez żadnych konsekwencji możemy jednak zaniechać powiadamiania urzędu, jeżeli wartość nabywanych rzeczy, wraz z doliczoną wartością majątku nabytego od tej samej osoby (lub po niej) w ciągu pięciu lat poprzedzających rok ostatniego nabycia, nie jest wyższa niż kwota wolna od podatku, czyli 9637 zł. Nie musimy też obawiać się daniny od nabywanej nieruchomości, nawet gdy nie powiadomimy urzędu. Zrobi to za nas notariusz, przed którym będziemy zawierać umowę, np. darowizny mieszkania.

Gdy przedmiotem darowizny są środki pieniężne, a ich wartość łącznie z innymi darowiznami i spadkami od tej samej osoby (lub po niej) w ciągu pięciu lat przekracza kwotę wolną, pojawia się kolejny wymóg formalny. Otrzymanie pieniędzy należy udokumentować dowodem ich przekazania na rachunek prowadzony przez bank, spółdzielczą kasę oszczędnościowo- kredytową lub przekazem pocztowym. Jeśli dostaniemy gotówkę, a urząd skarbowy to wykryje, zapłacimy podatek.

[ramka][b]Przykład[/b]

Ojciec pana Jana kupił samochód, a swój używany podarował synowi. Auto było warte 50 000 zł. Pan Jan nie powiadomił o tej darowiźnie, a urząd skarbowy to wykrył. Zakładając, że to pierwsza darowizna w tym roku oraz że w poprzednich pięciu latach pan Jan nie dostał nic od ojca, zapłaci:

50 000 zł – 9637 zł = 40 363 zł

– wartość samochodu do opodatkowania

822,20 zł + 7 proc. od nadwyżki ponad 20 556 zł

– wyliczenie patrz „Stawki dla I grupy”

40 363 zł – 20 556 zł = 19 807 zł

– od tej kwoty pan Jan zapłaci 7 proc. podatku

19 807 zł x 7 proc. = 1386,49 zł

822,20 zł + 1386,49 zł = 2208,69 zł

– tyle pan Jan straci na nieznajomości przepisów[/ramka]

W razie nabywania mieszkania lub domu od osoby z I grupy co do zasady nie zapłacimy podatku od jego wartości niezależnie do tego, czy je odziedziczmy, czy też dostaniemy w formie darowizny. W wypadku dalszego pokrewieństwa – II grupy – przywilej ten nie obejmuje darowizny. Nabycie nieruchomości będzie więc nieopodatkowane jedynie po śmierci jego poprzedniego właściciela.

Do osób z III grupy podatkowej również nie stosuje się wyłączenia od opodatkowania darowizny mieszkania. Muszą one jednak spełnić dodatkowy warunek: co najmniej przez dwa lata opiekować się późniejszym spadkodawcą na podstawie umowy o opiekę. Nie wystarczy więc samo faktyczne sprawowanie pieczy – konieczne jest zawarcie umowy na piśmie i notarialne poświadczenie złożonych podpisów. Ważne, by opiekun zadbał o zachowanie tej formy, a im wcześniej poświadczymy podpisy, tym lepiej. Ustawa wymaga co najmniej dwuletniego okresu opieki, a liczy się on od wizyty u notariusza.

Dopełnienie tych formalności jest niezbędne ze względu na to, że nie można ich w żaden sposób zastąpić, a nawet niebudzące wątpliwości sprawowanie opieki nie czyni zadość warunkom przewidzianym przez ustawę. Potwierdził to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 21 września 2010 r. (sygn. III SA/Wa 830/10). Warto też się postarać o zaświadczenie lekarskie potwierdzające, że ze względu na swój stan zdrowia osoba, nad którą sprawujemy pieczę, tego wymaga. Pozwoli to na uniknięcie ewentualnego sporu z urzędem skarbowym.

Pełne zwolnienie z opodatkowania przysługuje jedynie w stosunku do mieszkania lub domu, których powierzchnia nie przekracza 110 mkw. Gdy lokum jest większe, daninę odprowadzimy jedynie od nadwyżki ponad ten limit. Do katalogu warunków, które trzeba spełnić, by skorzystać z ulgi, należy dodać, że przysługuje ona tylko osobom, dla których dziedziczone mieszkanie nie będzie drugim lub kolejnym z posiadanych. Jeśli opiekun jest już właścicielem mieszkania lub domu, może jednak zachować ulgę, np. przekazując posiadane już mieszkanie swoim dzieciom.

[ramka][b]Przykład[/b]

Pani Ania przez pięć lat opiekowała się schorowanym bratem swojego dziadka. Osoba taka należy do III grupy podatkowej. Brata dziadka traktowała jak członka rodziny i czuła, że ma obowiązek mu pomóc. Po jego śmierci okazało się, że należące do niego mieszkanie zapisał w testamencie pani Ani. Nie było jednak między nimi żadnej umowy o opiekę. Wartość lokalu o powierzchni 80 mkw. wynosi 300 000 zł. Zakładając, że mieszkanie jest jedynym odziedziczonym przedmiotem oraz że pani Ania nie otrzymała w roku śmierci brata dziadka oraz w ciągu pięciu lat poprzedzających ten rok żadnych darowizn, zapłaci:

300 000 zł – 4902 zł = 295 098 zł

– wartość mieszkania do opodatkowania

2877,90 zł + 20 proc. od nadwyżki ponad 20 556 zł

– wyliczenie patrz „Stawki dla III grupy”

295 098 zł – 20 556 zł = 274 542 zł

– od tej kwoty pani Ania zapłaci 20 proc. podatku

274 542 x 20 proc. = 54 908, 40 zł