Marek Magierowski o nowym obliczu wojny

Atak jest szybki i precyzyjny. Samolot zbliża się bezlitośnie do celu, choć sam cel nie przeczuwa jeszcze nadchodzącego końca. Pilot widzi jak na dłoni brodatą postać starszego mężczyzny siedzącego w kucki przed swoim domem.

Za chwilę na pograniczu Afganistanu i Pakistanu straci życie jeden z ważnych bojowników al Kaidy. Zostanie zgładzony za pomocą półtorametrowego, ważącego 50 kilogramów pocisku Hellfire, wyposażonego w głowicę typu HEAT, pędzącego z prędkością 1500 km na godzinę i kosztującego 65 tysięcy dolarów.

Być może potrzebne będą jeszcze badania próbki DNA szczątków denata, by mieć stuprocentową pewność co do jego tożsamości. Szczególnie gdy chodzi o naprawdę ważnego terrorystę.

Pilot czuje ulgę. Jest zadowolony z perfekcyjnie zrealizowanego zadania. Wkrótce wstanie z fotela, wsiądzie do swojego terenowego forda i uda się do domu na zasłużony odpoczynek. Po drodze zrobi drobne zakupy. Potem przywita się z żoną, zagra z dzieciakami na Playstation. Wreszcie smacznie zaśnie. Rano znów pojedzie do pracy i będzie rozrywał na drobne kawałki wrogów Ameryki – siedząc przed ekranem z dżojstikiem w ręku w bazie sił powietrznych Nellis, kilkanaście kilometrów od centrum Las Vegas i 12 tysięcy kilometrów od najbliższej afgańskiej wioski.

[srodtytul]1 lutego chcę spać w Kandaharze[/srodtytul]

Wyeliminowanie” pojedynczego terrorysty przez operatora bezzałogowego predatora jest w dzisiejszych czasach tym, czym niegdyś były krwawe bitwy wielkich armii toczone na rozległych polach Europy i Azji. Może przynieść gwałtowny zwrot w wojnie. Może nieodwracalnie podkopać morale nieprzyjaciela. Naruszyć jego strukturę dowodzenia.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu, aby skruszyć opór wroga, dowódcy wysyłali w bój dziesiątki tysięcy młodych ludzi, zdając sobie sprawę, że skazują wielu z nich na śmierć. Dziś korzystają z najnowszych zdobyczy techniki, by do minimum ograniczyć własne straty. Coraz rzadziej uczestniczą w wojnach państw, coraz częściej – w wojnach „społeczności międzynarodowej” i najrozmaitszych koalicji przeciwko grupom terrorystów, gangom narkotykowym czy piratom. Amerykanie walczą wraz z Pakistańczykami przeciwko innym Pakistańczykom, a brytyjscy żołnierze zabijają bez skrupułów swoich rodaków, którzy przeszli na islam i przyłączyli się do dżihadu. Czasy potyczek dziarskich Anglików w czerwonych kurtkach z ubranymi w białe mundury Francuzami minęły bezpowrotnie.

Zmienia się też taktyka: trudno dziś zaplanować wojnę, jak czyniły to swego czasu sztaby pruskiej armii. Linia frontu dzisiejszej wojny może przebiegać przez dolinę Panczsziru, turecko-syryjskie pogranicze, i poprzez Londyn sięgać aż do Las Vegas. Na początku XXI wieku nie da się przeprowadzić pancernego blitzkriegu ani na trwałe opanować jakiegoś terytorium. Coraz trudniej też określić, kiedy zaczyna się wojna, nie wspominając już o tym, że współczesne wojny właściwie nigdy się nie kończą.

Gdy w 1864 r. wybuchł konflikt między Prusami a Danią, marszałek Helmut von Moltke, szef sztabu pruskiej armii, wydał tylko jeden rozkaz: „1 lutego chcę spać w Szlezwiku”. Nie musiał nic dodawać, gdyż plany operacji były rozpisane co do milimetra i co do sekundy. Generał David Petraeus, głównodowodzący wojsk amerykańskich w Afganistanie, chciałby zapewne, by wszystko było tak proste jak 150 lat temu. Niestety, nie może dziś wydać rozkazu: „1 lutego chcę spać w Kandaharze”. Ba, nawet jeśli spędzi noc w tym mateczniku talibów, dla przebiegu wojny nie będzie to miało wielkiego znaczenia.

[srodtytul]Mięczaki z dżojstikiem[/srodtytul]

Peter W. Singer, autor książki „Wired for War” traktującej o zmieniającym się obliczu wojny w epoce cybertechnologii, przypomina w jednym z rozdziałów:

„Na przestrzeni dziejów, w miarę jak nowe wynalazki stwarzały coraz większy dystans między wojownikami walczących ze sobą stron, wielu władców zamartwiało się zgubnymi skutkami tego zjawiska. Gdy Hieron II, król Syrakuz (z okresu wojen punickich), zlecił Archimedesowi budowę katapulty, a następnie ujrzał efekt prac wielkiego uczonego, ponoć zapłakał. Katapulta okazała się bronią tak potężną, iż Hieron wieszczył rychły koniec wspaniałej ery wojowników i początek ponurej ery inżynierów”.

Z podobnymi obawami przyjmowano pojawienie się prochu strzelniczego, który miał zwiastować upadek wszelkich cnót rycerskich. Broń palna pozwalała bowiem na zabicie wroga z dużej odległości, bez konieczności patrzenia mu w twarz, bez kontaktu cielesnego. Słowem: użycie arkebuza na polu bitwy było zwykłym tchórzostwem, nie zaś oznaką postępu.

Jak zatem nazwać pilota predatora, który wprawdzie jest w stanie zajrzeć swej ofierze w oczy, lecz nigdy nie pozna smaku i zapachu prawdziwej bitwy? Peter W. Singer przytacza słowa pewnego amerykańskiego komandosa, który walczył w Iraku: „Facet najpierw lata dronem w bazie Nellis, a po południu odbiera swojego synka z treningu piłkarskiego. To trochę dziwne, prawda? Czy ten pilot uczestniczy w wojnie? Moim zdaniem nie. Nawet Abu Musab al Zarkawi, przywódca al Kaidy w Iraku (Amerykanie zabili go w 2006 roku za pomocą dwóch naprowadzanych laserowo bomb), miał jaja i ryzykował własne życie, prowadząc swoich ludzi do walki”.

Można się łatwo domyślić, co o operatorach dronów mówią ci, którzy latają prawdziwymi myśliwcami. Tylko piloci śmigłowców są zadowoleni, bo przestali być „ostatnim ścierwem” w nieoficjalnym rankingu sił powietrznych USA. Jednocześnie wielu „prawdziwych” pilotów nigdy nie wykonało żadnej misji bojowej i nie wystrzeliło ani jednego pocisku w kierunku wroga. A operatorzy wprawdzie latają tylko na niby, ale zabijają naprawdę.

Dla islamskich terrorystów bezzałogowe samoloty są niczym anioły śmierci. Wielu z tych nieszczęśników odeszło do Allaha, nie mając nawet świadomości, że w ich kierunku zmierza jakiś pocisk. Predatory pojawiają się znienacka, nie wiadomo skąd, w mgnieniu oka siejąc pożogę. A jednak nie budzą u terrorystów podziwu i uznania dla klasy przeciwnika, lecz zwykłą pogardę. Im więcej tego typu ataków, tym bardziej Amerykanie są postrzegani jako mięczaki. Zwykli tchórze, którzy dawno zatracili swoją męskość i boją się stanąć twarzą w twarz z adwersarzem na ubitej ziemi. Z jednej strony mamy pachnącego old spice’em pana z dżojstikiem i ze zdjęciem uśmiechniętej rodziny na biurku, a z drugiej 20-latka, dla którego najwyższym aktem odwagi jest wysadzenie się na targowisku w Peszawarze.

Reelekcja, głupcze!

Whatever happens, we have got

The Maxim gun, and they have not

Jakież złe rzeczy nas czekają

Gdy mamy maxima, a oni nie mają

… pisał poeta Hillaire Bloc, opisując bitwę pod sudańskim Omdurmanem, w której brytyjski korpus ekspedycyjny dowodzony przez lorda Kitchenera rozbił w puch armię Mahdiego.

Uwspółcześniona wersja wierszyka mogłaby brzmieć tak:

Whatever happens, we have got

the Predator, and they have not

Sir Hiram Maxim, Amerykanin z brytyjskim paszportem, zasłynął w historii dwoma wynalazkami: karabinu maszynowego i pułapki na myszy. Oba okazały się niezwykle skutecznymi narzędziami do zabijania.

Karabin Maxima był predatorem przełomu XIX i XX wieku. W bitwie pod Omdurmanem 44 maximy „czyniły swą powinność z wielkim hałasem i z wielką brutalnością, pozostawiając podziurawione i powykrzywiane ciała przeciwników na ogromych połaciach ziemi” – pisze historyk wojskowości Max Boot w swojej książce „War Made New”. W 1893 r. Cecil Rhodes zmiażdżył powstanie plemienia Matabele w południowej Afryce za pomocą pięciu maximów. Tubylcy byli zdezorientowani i mówili o karabinach, które „wypluwały z siebie kule, tak jak czasami niebo pluje gradem”. W jednej z potyczek Brytyjczycy stracili czterech żołnierzy, podczas gdy Matabele 3,5 tysiąca wojowników.

Konsekwencje każdego technologicznego przełomu w dziejach wojen były podobne: kto posiadał nowocześniejszą broń, zadawał dużo większe straty wrogowi, ale jednocześnie znacząco ograniczał własne. Podczas wojny w Zatoce w latach 1990 – 1991 Amerykanie, po raz pierwszy stosujący na masową skalę pociski Tomahawk, stracili w boju zaledwie 148 żołnierzy. Irakijczycy: od 20 do 35 tysięcy. Osiem lat później, w trakcie wojny o Kosowo, Stany Zjednoczone były wręcz krytykowane za to, że ich maszyny bombardują serbskie obiekty z bardzo dużych wysokości. Z jednej strony Amerykanie chronili swoich pilotów przed ogniem baterii przeciwlotniczych, z drugiej narażali na niebezpieczeństwo niewinnych cywilów – im większy pułap, tym mniejsza precyzja ataku.

Każdy nowy gadżet jest sprzymierzeńcem frontowego żołnierza. Może być jednak także błogosławieństwem dla polityka, który, dowodząc operacją zbrojną, musi dbać o słupki poparcia społecznego.

Dlatego od początku kadencji Baracka Obamy częstotliwość misji dronów zwiększyła się w porównaniu z czasem prezydentury George’a W. Busha. Im więcej terrorystów „wyeliminowanych” za pomocą bezzałogowych samolotów, tym mniej trumien spowitych gwieździstym sztandarem, wracających na amerykańską ziemię. Im więcej predatorów, tym większe szanse na reelekcję. W czasach królowej Wiktorii maxim był symbolem potęgi Albionu i sposobem na szybki podbój sporych obszarów Afryki i Azji. W czasach prezydenta Obamy predator może być elementem przesądzającym o wyniku kolejnych wyborów.

[srodtytul]Plan rabowania złota [/srodtytul]

Konflikty zbrojne zawsze wpływały na kariery polityków, jednak nigdy w historii politycy nie mieli tak ogromnego wpływu na przebieg wojny jak dziś.

„Obama’s Wars”, książka Boba

Woodwarda, słynnego reportera „Washington Post”, opowiada o zakulisowych, długich i żmudnych rozmowach na temat wojny w Afganistanie, prowadzonych w gronie najważniejszych osób w państwie. Przede wszystkim jednak książka ta jest znakomitą analizą stosunków panujących między elitą polityków a wojskowym establishmentem w USA. Generałowie nie mogą pogodzić się z faktem, iż tracą kontrolę nad „swoją” wojną. Że najważniejsze decyzje nie są podejmowane w sztabie, lecz w Gabinecie Owalnym albo