Działania w ramach konsorcjum bez VAT

[b]Tak orzekł WSA w Rzeszowie 16 grudnia 2010r. (I SA/Rz 760/10).[/b]

Trzy wyższe uczelnie zawarły umowę. Na jej mocy utworzyły wydawnictwo – konsorcjum akademickie (w celu wspólnego wydawania publikacji). Obsługę finansową i administracyjną wydawnictwa sprawuje jedna z uczelni.

Wystąpiła ona z wnioskiem o interpretację. Wyjaśniła w nim, że na potrzeby konsorcjum kupuje towary i usługi oraz fakturuje sprzedaż publikacji. Rozliczenie kosztów i ewentualnych zysków następuje jednorazowo po zakończeniu roku kalendarzowego. Podstawą są noty księgowe.

Wnioskodawca zapytał, czy konsorcjum jest odrębnym od tworzących ją podmiotów podatnikiem VAT? Chciał wiedzieć, czy wzajemna współpraca pomiędzy uczelniami na mocy zawartej umowy jest opodatkowana VAT i czy prawidłowe jest dokumentowanie takich rozliczeń notą księgową?

Minister finansów stwierdził, że co prawda konsorcjum nie jest odrębnym od tworzących go uczelni podatnikiem, ale w opisanej sytuacji mamy do czynienia z odsprzedażą usług przez jeden podmiot innemu (w celu przeniesienia kosztów utrzymania wydawnictwa przez wnioskodawcę na pozostałe dwie uczelnie). Taka czynność jest świadczeniem usług przez wnioskodawcę. Rozliczenie kosztów wydawnictwa powinno więc być udokumentowane fakturami.

WSA w Rzeszowie orzekł, że w świetle art. 5 i 8 [link=http://akty-prawne.rp.pl/Dokumenty/Ustawy/2004/DU2004Nr%2054poz%20535a.asp]ustawy o VAT[/link] rozliczenia finansowe pomiędzy uczelniami nie są świadczeniem usług i nie podlegają opodatkowaniu. Czynność taka nie wymaga fakturowania, wystarczająca jest nota księgowa. Sąd podkreślił, że nie zawsze zdarzenie, które nie jest dostawą towarów, musi być świadczeniem usług.

[i]Autorka jest członkiem Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte[/i]

[ramka]Komentuje Katarzyna Piotrowska, konsultantka w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)

Orzeczenie to dotyczy podatkowego traktowania konsorcjum na gruncie ustawy o VAT. Ani w prawie podatkowym, ani w prawie cywilnym nie ma legalnej definicji konsorcjum. Powszechnie przyjmuje się, że jest to umowa dwóch lub więcej przedsiębiorców zawarta w celu realizacji wspólnego przedsięwzięcia, osiągnięcia wspólnych korzyści, przy solidarnym ponoszeniu ryzyka.

Najczęściej celem takiej umowy nie jest powołanie nowego podmiotu gospodarczego. Jest to zwykle porozumienie stron w zakresie realizacji wspólnego celu gospodarczego. W konsekwencji, w takich sytuacjach, konsorcjum nie powinno być traktowane jako odrębny podatnik VAT i nie podlega obowiązkowi rejestracji dla celów tego podatku.

Podatnikami VAT są natomiast poszczególne podmioty, które zawarły umowę konsorcjum. Takie stanowisko zajął minister finansów w tej sprawie. Tak wynika również z wielu innych interpretacji, np. [b] Izby Skarbowej w Katowicach z 22 listopada 2010 r. (IBPP1/443-733/10/MS). [/b]

W kwestii odrębności podatkowej konsorcjum na gruncie VAT organy podatkowe prezentują w miarę jednolite stanowisko. Natomiast istnieją wśród nich rozbieżności co do charakteru wzajemnych rozliczeń finansowych pomiędzy podmiotami tworzącymi konsorcjum. Odpowiedzi organów podatkowych nie dają bowiem jednoznacznej odpowiedzi na pytanie: czy wzajemne rozliczenia finansowe (przenoszenie kosztów związanych z funkcjonowaniem w ramach konsorcjum) jest opodatkowane VAT?

W omawianej sprawie organy podatkowe stanęły na stanowisku, że przeniesienie kosztów utrzymania wydawnictwa na inne podmioty zrzeszone w ramach konsorcjum jest odsprzedażą usług podlegającą VAT i powinno być dokumentowane fakturą.

W mojej ocenie słuszny jest jednak wyrok WSA w Rzeszowie, który uchylił tę interpretację i orzekł, że rozliczenia kosztów związanych z działalnością w ramach konsorcjum nie podlegają VAT i mogą być dokumentowane notą księgową. Uważam, że działania wykonywane przez członków konsorcjum, zgodnie z ustalonym w umowie udziałem każdego uczestnika, nie są odpłatną dostawą towarów lub świadczeniem usług. Tym samym nie są czynnością podlegającą VAT.

Dopiero gdyby uczestnik konsorcjum wykonywał czynności w ramach konsorcjum w zakresie wykraczającym poza jego ustalony udział i otrzymywał za to od pozostałych wchodzących w jego skład podmiotów stosowne wynagrodzenie, można by rozważyć, czy dochodzi do dostawy towarów lub świadczenia usług.

Warto wskazać, że problem funkcjonowania konsorcjum na gruncie VAT rozważał również Europejski Trybunał Sprawiedliwości. W sprawie C-77/01 uznał on, że rozliczenia między uczestnikami konsorcjum co do zasady nie będą stanowiły czynności podlegających opodatkowaniu VAT. [/ramka]