Nie można dwa razy płacić za przewóz

[b]Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku dotyczącym sprawy wytoczonej przez Elektrownię Kozienice spółce z o.o. CTL Logistic (sygn. I CSK 162/09). [/b]

Początek jej dała inna sprawa wszczęta przez Cargo PKP przeciwko tym dwóm firmom.

Elektrownia kupowała węgiel od Kopalni Bogdanka. Umowa dostawy przewidywała, że koszty transportu obciążają elektrownię. Ta zaś na podstawie umowy spedycji z 2002 r. powierzyła organizację przewozów CLT Logistic SA. Jako płatnik-pośrednik, który miał wypłacać PKP Cargo przewoźne, wskazana była spółka P. H. Olipol. Spółka ta była jednym z wielu takich płatników zaakceptowanych i mających porozumienia z PKP Cargo. Elektrownia jako odbiorca przekazywała przewoźne spedytorowi – CLT, ta spółce Olipol, a Olipol z kolei miała przekazywać zapłatę przewoźnikowi – Cargo PKP. Takie pośrednictwo przysparzało spedytorom korzyści, bo płatnicy potrafili wynegocjować od PKP Cargo większe upusty od cen przewozu. Żądali także niższych gwarancji.

Spółka Olipol okazała się jednak oszustem. Pieniądze, jakie otrzymała od CTL na opłacenie przewozów, do PKP Cargo nie trafiły. PKP Cargo w tym stanie rzeczy wystąpiła do sądu przeciwko elektrowni i CTL o zapłatę. Sprawa ta zakończyła się w 2005 r. wyrokiem zasądzającym od obu tych firm solidarnie na rzecz PKP Cargo całej należności za nieopłacone przewozy.

Należność tę, razem z odsetkami i kosztami procesu, uregulowała elektrownia. Inaczej mówiąc, zapłaciła za to samo dwa razy.

[srodtytul]Termin przedawnienia[/srodtytul]

Elektrownia wystąpiła następnie przeciwko CLT z roszczeniem o zwrot tych kwot. Przegrała w obu instancjach. Sądy uznały, że w momencie wnoszenia przez elektrownię tej sprawy jej roszczenia wobec CTL były już przedawnione. Roszczenia bowiem z umowy spedycji przedawniają się w myśl art. 803 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=34D292E590C66BC89B7478C89613897D?id=70928]kodeksu cywilnego[/link] z upływem roku. W § 2 art. 803 k.c. wskazano, od jakiego momentu liczyć bieg tego terminu dla roszczeń z tytułu uszkodzenia i ubytku przesyłki, całkowitej utraty przesyłki lub jej dostarczenia z opóźnieniem, oraz zapisano, że we wszystkich innych wypadkach zaczyna on biec od dnia wykonania umowy. Był nim w tej sprawie moment otrzymania przez elektrownię węgla, którego dotyczyła umowa spedycji, a ten został dostarczony w czerwcu 2002 r.

Wskutek skargi kasacyjnej Elektrowni SN uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia.

Sędzia Wojciech Katner zaznaczył, że nie może być tak, by elektrownia dwa razy płaciła za przewozy.

– W sprawie tej występuje wiele kwestii, które w orzecznictwie próbowano rozwiązać w różny sposób – mówił sędzia.

Powstaje pytanie, czy do odpowiedzialności pozwanego za nieuiszczone przewoźne zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego o spedycji czy też art. 471 k.c. o odpowiedzialności za szkody wynikłe z niewykonania i niewłaściwego wykonania zobowiązania oraz czy do przedawnienia roszczeń powoda zastosowanie ma art. 803 k.c. czy też art. 118 k.c.

[srodtytul]Odpowiedzialność odszkodowawcza [/srodtytul]

W ocenie SN roszczenie, o które chodzi w tej sprawie, nie jest bezpośrednio związane z umową spedycji. Elektrownia powtórnie zapłaciła za przewozy, dlatego że spedytor niewłaściwie wywiązał się z umowy. O wyniku sprawy wniesionej przez PKP Cargo zadecydował tylko art. 51 prawa przewozowego. Jest to więc roszczenie ex contractu z art. 471 i nast. k.c. Art. 803 k.c. zatem, dotyczący przedawnienia roszczeń z umowy spedycji, nie ma tu zastosowania. Obowiązuje trzyletni termin przedawnienia przewidziany w art. 118 k.c. Wedle stanowiska sądów w tej sprawie, w związku z zastosowaniem art. 803 k.c., roszczenie elektrowni się przedawniło, zanim powstało. SN zaś jako [b]początek biegu tego terminu wskazał uprawomocnienie się wyroku w sprawie wniesionej przeciwko elektrowni i CTL przez PKP Cargo. W tym dniu powstała dla niej szkoda w postaci obowiązku ponownej zapłaty przewoźnego. [/b]

Sędzia, odnosząc się do stosowania w sprawach gospodarczych art. 5 k.c. (chodziło o nieuzględnienie w myśl zasad współżycia ewentualnego przedawnienia), potwierdził taką możliwość. Zaznaczył, że obrót gospodarczy oparty jest na zasadach uczciwego postępowania. Nie można akceptować takich zachowań jak CTL ani nielojalności. W tym zaś wypadku po wygranej PKP Cargo CTL zapewniała, że należność będzie zapłacona. Dlatego elektrownia wstrzymywała się z wystąpieniem do sądu. Nie bez znaczenia były tu koszty sądowe.

Jednakże ze względu na przyjętą prawną podstawę roszczeń wobec CTL (art. 471 i nast. k.c.) i co za tym idzie – termin przedawnienia, stosowanie art. 5 k.c. nie było potrzebne.

[ramka][b]Zapłata zawsze obciąża odbiorcę[/b]

W art. 51 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=9360C72C61C5BB4AEA59ABDF23C7D9E2?id=115791]prawa przewozowego[/link] zapisano, że przez przyjęcie przesyłki i listu przewozowego odbiorca zobowiązuje się do zapłaty należności ciążących na przesyłce. Sąd Najwyższy w kilku orzeczeniach stwierdził, że obowiązek odbiorcy wobec przewoźnika wynikający z tego przepisu istnieje nawet wtedy, gdy z umowy zawartej między nadawcą a odbiorcą przesyłki wynika, że przewoźne ma obciążyć nadawcę (np. [b]wyroki SN z 20 grudnia 2005 r., sygn. V CK 413/05, z 17 lutego 2006 r., sygn. CSK 129/05, i z 19 marca 2009 r., sygn. IV CSK 492/08[/b]). Słowem, jeśli przewoźnik nie otrzymał zapłaty, odbiorca musi zapłacić.[/ramka]