Zbycie całości akcji może być zbyciem przedsiębiorstwa

Tak orzekł [b]Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z 29 października 2009 r. (C-29/ 08) w sprawie między Skatteverket (szwedzki urząd skarbowy) a spółką AB SKF.[/b]

[srodtytul]Sporne odliczenie[/srodtytul]

Spór dotyczył możliwości odliczenia podatku od wartości dodanej naliczonego od usług nabytych przez spółkę akcyjną SKF w toku transakcji zbywania akcji. AB SKF, będąca jednocześnie spółką holdingową w grupie przemysłowej, zamierzała zrestrukturyzować tę grupę i w związku z tym zrezygnować z jednej ze spółek zależnych, w której posiadała 100 proc. udziałów, zbywając je w całości. Oprócz tego zamierzała również zbyć udział wynoszący 26,5 proc. w innej spółce, w której wcześniej posiadała 100 proc. udziałów i na jej rzecz świadczyła usługi.

Chciała odliczyć VAT naliczony od świadczenia usług nabytych w ramach zbywania akcji spółki zależnej i spółki powiązanej. Szwedzki urząd skarbowy stwierdził, że nie jest to możliwe. Sprawa trafiła do sądu, który zwrócił się do ETS m.in. z pytaniem, czy zbycie przez AB SKF akcji spółki zależnej, w sytuacji gdy jest ona podatnikiem z tytułu świadczenia usług na rzecz tej spółki, jest transakcją podlegającą VAT.

[srodtytul]To też jest działalność gospodarcza...[/srodtytul]

Jak wskazał ETS, z orzecznictwa wspólnotowego wynika, że transakcje dotyczące akcji lub udziałów w spółce objęte są VAT, gdy są dokonywane w ramach działalności handlowej polegającej na obrocie papierami wartościowymi w celu pośredniej lub bezpośredniej ingerencji w zarządzanie spółkami, w których udział został nabyty albo gdy transakcje te są bezpośrednią, stałą i niezbędną kontynuacją działalności podlegającej opodatkowaniu.

W tej sprawie AB SKF ingerowała w zarządzanie spółką zależną i spółką powiązaną, świadcząc odpłatnie na ich rzecz usługi o charakterze administracyjnym, księgowym i handlowym, z tytułu których podlegała VAT.

AB SKF zakończyła udział w tych spółkach, zbywając całość posiadanych w nich akcji. Zbycie akcji w celu restrukturyzacji grupy spółek przez spółkę dominującą można uznać za transakcję polegającą na uzyskiwaniu stałego dochodu z działalności przekraczającej ramy samej sprzedaży akcji. Wobec tego objętą VAT.

[srodtytul]...ale wolna od VAT[/srodtytul]

Odnosząc się natomiast do sposobu jej opodatkowania, ETS zgodził się ze stanowiskiem Komisji Europejskiej, utrzymującej, że zbycie przez AB SKF 100 proc. akcji spółki zależnej powinno być zrównane ze zbyciem całości lub części aktywów. Innymi słowy sprzedaż przez AB SKF wszystkich akcji w spółce zależnej powinna być równoważna ze sprzedażą wszystkich aktywów.

Zdaniem Trybunału „przekazanie (…) całości lub części aktywów” oznacza przekazanie przedsiębiorstwa lub jego autonomicznej części, które obejmuje składniki materialne i w danym przypadku niematerialne, łącznie składające się na przedsiębiorstwo lub część przedsiębiorstwa zdolną prowadzić autonomiczną działalność gospodarczą, lecz nie oznacza ono zwykłego zbycia towarów.

W konsekwencji Trybunał stwierdził, że gdy spółka dominująca zbywa całość akcji spółki zależnej, w której posiada 100 proc. udziałów, oraz udział pozostały w spółce powiązanej, w której wcześniej posiadała 100 proc. udziałów, jest możliwe zrównanie takiej transakcji ze zbyciem całości lub części przedsiębiorstwa. Jeśli państwo członkowskie zastosowało możliwość wyłączenia takiego zbycia z opodatkowania VAT (wynikającą z art. 19 akapit pierwszy dyrektywy 2006/112), taka transakcja nie będzie działalnością gospodarczą opodatkowaną podatkiem od wartości dodanej.

[ramka][b]Komentarz[/b]

Od 1 maja 2004 r. Polska jest obowiązana do przyjęcia i stosowania nie tylko prawa wspólnotowego w postaci dyrektyw czy rozporządzeń, ale również orzecznictwa ETS. Komentowany wyrok Trybunału, co do zasady, powinien więc być uwzględniony przy interpretowaniu polskich przepisów dotyczących zbycia przedsiębiorstwa.

Niemniej jednak w naszej ocenie tezy postawione przez Trybunał są nieco kontrowersyjne i ich zastosowanie do konkretnych sytuacji powinno być poprzedzone szczególnie ostrożną analizą. Stanowisko Trybunału opiera się na podobieństwie funkcjonalnym między zbyciem udziałów i zbyciem przedsiębiorstwa. Podobieństwo takie można dostrzec jedynie w przypadku, gdy zbywca udziałów jest zaangażowany bezpośrednio w zarządzanie spółką, której udziały są sprzedawane. Jest to jednak podejście o charakterze ekonomicznym, ignorujące możliwość kształtowania przez strony swoich stosunków gospodarczych w sferze cywilnoprawnej.

Dotychczas przy interpretacji polskiej [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=172827]ustawy o VAT[/link] przeważało podejście cywilistyczne. Za zbycie przedsiębiorstwa uznawane były jedynie transakcje, których przedmiotem jest przedsiębiorstwo w rozumieniu

art. 551 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link], tj. zbycia zorganizowanych składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej. Natomiast transakcje takie jak przedstawiona w omawianym orzeczeniu były i są w Polsce kwalifikowane jako sprzedaż udziałów bądź akcji.