Rencista nie musi żyć w Polsce

Alicja W. wystąpiła o rentę rodzinną po zmarłym mężu. W latach 1981 – 1989 był on zatrudniony u zagranicznego pracodawcy w Kuwejcie za pośrednictwem PHZ Polservice za zgodą władz polskich. Potem małżonkowie zamieszkali w Toronto. W 1994 r. mąż zmarł.

W 2007 r. Alicja W. wystąpiła o rentę rodzinną po nim. Sam zmarły nie miał ustalonego prawa do emerytury ani renty. ZUS odmówił renty rodzinnej Alicji W. Wskazał, że zmarły nie legitymował się wymaganym 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. ZUS odmówił bowiem doliczenia lat pracy w Kuwejcie, z uwagi na art. 9 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B17925F9C3EED4CCF88D7F23FEC590A7?id=324468]ustawy o emeryturach i rentach z FUS[/link].

Przepis ten pozwala zaliczyć do okresów składkowych m.in. okresy zatrudnienia za zgoda władz polskich u zagranicznych pracodawców sprzed 15 listopada 1991 r. pod warunkiem stałego zamieszkiwania zainteresowanego na obecnym obszarze Polski.

Wątpliwości konstytucyjne co do tego przepisu powziął Sąd Okręgowy w Warszawie, do którego odwołała się Alicja W. Skierował więc pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego.

[srodtytul]Warunek z innej epoki[/srodtytul]

W [b]wyroku z 5 lipca 2010 r. (sygn. P 31/09)[/b] TK orzekł, że artykuł 9 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w zakresie przesłanki stałego miejsca zamieszkania na obecnym obszarze RP, w części odsyłającej do art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c w związku z art. 65 tej ustawy jest niezgodny z art. 2 i art. 32 ust. 1 konstytucji.

Wskazał przy tym na nieadekwatność i niedookreśloność kryterium „miejsca zamieszkania" w wypadku ustalania renty rodzinnej. Niejasne jest m.in., jakiego momentu dotyczy wymaganie domicylu (uzyskania uprawnień emerytalnych przez osobę, po której dochodzi się renty rodzinnej, czy może ustalenia renty rodzinnej).

TK zwrócił też uwagę, że przepis powstał w czasie obowiązywania konstytucji z 1952 r. Pomimo wejścia w życie kierującej się inną aksjologią konstytucji z 1997 r., nie został on zmieniony. Obecnie ustawodawca w zakresie ubezpieczeń społecznych jest ograniczony co do możliwości arbitralnego wprowadzania kryteriów obcych celowi danej instytucji. Wymóg domicylu jest zaś właśnie takim obcym kryterium.

TK zaznaczył, że z racji zakresu pytania prawnego stwierdzenie niekonstytucyjności przesłanki zamieszkiwania w Polsce dotyczy tylko renty rodzinnej, gdy prawo osoby, po której renta przysługuje i które stanowi podstawę do nabycia renty rodzinnej, nie było dotychczas ustalone i tylko w zakresie odesłania do art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy o FUS.

– Trybunał sygnalizuje problem Sejmowi i Ministerstwu Pracy, bo krytycznie należy też ocenić inne wypadki, w których ustawa o emeryturach i rentach z FUS wymaga domicylu – uzasadniała Ewa Łętowska, sędzia TK. Ma to miejsce m.in. w odniesieniu do repatriantów, jeśli chcą zaliczyć zagraniczne okresy pracy.

[srodtytul]Ratują umowy [/srodtytul]

Dodajmy, że niekiedy mieszkający poza Polską mogą zaliczyć zagraniczne lata pracy do ogólnego stażu, nawet wtedy, gdy polska ustawa stawia warunek domicylu. Dotyczy to jednak tych, którzy mieszkają w państwach, z którymi Polskę łączą umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym. Wtedy zasada zrównania terytoriów państw – stron umowy pozwala traktować zamieszkiwanie w takim państwie na równi z zamieszkaniem na terytorium Polski.

[ramka][b]Miejsce zamieszkania w Europie[/b]

Krytycznie na temat domicylu wypowiadał się także ETS. W wyroku z 22 maja 2008 r. w sprawie C-499/06 Nerkowska stwierdził, że przepis przewidujący, iż świadczenia dla inwalidów wojennych i wojskowych (m.in. renty inwalidzka i rodzinna) przysługują w czasie pobytu osoby uprawnionej na obszarze Polski, narusza art. 18 traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. Chodzi o naruszenie prawa obywateli UE do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich. Domicyl przewidywała w tym wypadku ustawa z 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin. [/ramka]

Renty Orzecznictwo Sądów i Trybunałów

Pozostało 80% artykułu