Trybunał ponownie zajmie się wykupem gruntów

Czy można odebrać uprawnienia, które przyznały już raz przepisy?

Małżeństwo z woj. mazowieckiego wystąpiło o przekształcenie użytkowania wieczystego gruntu we własność (stoi na nim budynek biurowo-warsztatowy). Wniosek w tej sprawie złożyli pod rządami ustawy z 4 września 1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności.

Problem jednak w tym, że zanim gmina (będąca właścicielką gruntu) zabrała się do realizacji tego wniosku, doszło do zmiany przepisów. Ustawę z 1997 r. zastąpiła inna, z 13 października 2005 r. Ta późniejsza pozbawiła właścicieli nieruchomości komercyjnych prawa do przekształcenia użytkowania wieczystego we własność (patrz ramka). Jej art. 8 mówi bowiem, że do spraw wszczętych przed wejściem jej w życie, a niezakończonych ostateczną decyzją stosuje się nowe uregulowania. Z tego powodu gmina odmówiła przekształcenia.

Użytkownicy wieczyści wystąpili więc do samorządowego kolegium odwoławczego. Ich zdaniem art. 8 ustawy z 2005 r. narusza konstytucję, zabiera im bowiem prawa nabyte na podstawie ustawy 1997 r.

Gdy kolegium nie uwzględniło ich skargi, wystąpili do sądu administracyjnego. Sprawa przeszła przez wszystkie instancje, aż do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA doszedł do wniosku, że zarzuty tego małżeństwa nie są pozbawione racji. Dlatego przekazał ich sprawę do wojewódzkiego sądu administracyjnego do ponownego rozpatrzenia, a ten wystąpił do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym.

Według WSA art. 8 ustawy z 2005 r. może naruszać m.in. art. 2 i 21 oraz 64 konstytucji. Przepisy te ustanawiają ochronę praw nabytych w związku z ochroną prawa własności. Taka ochrona dotyczy, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału, również ekspektatywy nabycia prawa własności.

379 tys. wniosków rozpatrzono pod rządami ustawy z 1997 r. Wpłynęło ich znacznie więcej

TK powinien także zbadać – zdaniem tego sądu – czy nie doszło także do naruszenia zasad: poprawnej legislacji oraz zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Pierwsza nakazuje ustawodawcy należyte zabezpieczenie „spraw będących w toku, a zwłaszcza realizację uprawnień nabytych na podstawie poprzednich przepisów”, druga, tj. zaufania obywatela do państwa, nakazuje natomiast, by zmiana prawa dotychczas obowiązującego pociągająca za sobą niekorzystne skutki dla obywateli dokonywana była z zachowaniem odpowiednio długiego okresu przejściowego, tak by zainteresowani zdążyli skorzystać ze swojego uprawnienia. Ustawodawca może z tego okresu zrezygnować, ale tylko, gdy przemawia za tym ważny interes publiczny.

W tym wypadku ustawodawca nie wziął go pod uwagę. Z uzasadnienia do projektu ustawy z 2005 r. wręcz wynika, że podczas prac legislacyjnych nad ustawą nie analizowano problemu pozbawienia prawa do przekształcenia części osób.

WSA uważa ponadto, że art. 8 narusza także art. 1 pierwszego protokołu do europejskiej konwencji praw człowieka i podstawowych wolności.

>> Prawo do uwłaszczenia przysługuje osobom będącym użytkownikami wieczystymi w dniu 13 października 2005 r., tj. w dacie wejścia w życie ustawy, nie jest to jednak jedyny warunek do spełnienia.

>> Przywilej ten przysługuje m.in. użytkownikom (ich następcom prawnym) działek z zabudową mieszkaniową oraz użytkownikom gruntu (następcom prawnym), na których stoją garaże.

>> Mają go także osoby fizyczne lub prawne będące właścicielami lokali, do których przypisany jest udział w prawie użytkowania wieczystego.

Uwaga!

Ustawa z 2005 r. dała tym osobom prawo do wystąpienia o wykup na jej podstawie tylko do 31 grudnia 2012 r.