Wprzestrzeni publicznej pojawiały się głosy poddające w wątpliwość, czy rozpoczęcie uporządkowanej restrukturyzacji Getin Noble Bank S.A. faktycznie skutkuje umorzeniem postępowań zabezpieczających i zakazem ustanawiania nowych w tzw. procesach frankowych. Do rozważenia jest zatem kwestia czy sądy mogą aktualnie ustanawiać zabezpieczenia polegające na wstrzymaniu obowiązku zapłaty raty kredytu do czasu zakończenia procesu, w którym kredytobiorcy kwestionują ważność umowy kredytu frankowego i co się dzieje z tymi już ustanowionymi.
Co z wcześniej ustanowionymi zabezpieczeniami?
Jednym z celów ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym jest ochrona majątku podmiotu podlegającego przymusowej restrukturyzacji. Prowadzenie postępowań zabezpieczających skierowanych do majątku podmiotu w restrukturyzacji niewątpliwe wpływa negatywnie na jego działalność operacyjną i wartość jego majątku. Z tych przyczyn ustawodawca, analogicznie jak w prawie upadłościowym, przyjął zasadę zakazu kontynuowania oraz wszczynania nowych postępowań zabezpieczających od chwili wszczęcia przymusowej restrukturyzacji, czyli od daty doręczenia podmiotowi w restrukturyzacji stosownej decyzji BFG.
Czytaj więcej
Dla dłużników banku jego problemy finansowe nie wpływają ani pozytywnie ani negatywnie na ich obowiązek spłaty zobowiązań. Ale frankowicze mogą mieć problem z egzekucją należnych im kwot od banku - wskazuje sędzia Cezary Zalewski, były szef warszawskiego sądu restrukturyzacyjnego.
Z art. 135 ust. 1 ustawy o BFG wynika, że postępowania zabezpieczające skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji wszczęte przed wszczęciem przymusowej restrukturyzacji podlegają umorzeniu. Przepis jest jasny, ale część pełnomocników w tzw. procesach frankowych uważa, że nie dotyczy on prowadzonych przez nich spraw.
Dlatego należy wyjaśnić, że zabezpieczenia polegające na zawieszeniu wymagalności wierzytelności banku o zapłatę rat, jako ograniczające uprawnienia banku (a nie kredytobiorcy) są skierowane do majątku podmiotu objętego restrukturyzacją, a nie – tak jak mylnie niektórzy uważają – do majątku kredytobiorców.
Niewątpliwie zabezpieczenia ustanowione przed wszczęciem uporządkowanej restrukturyzacji w postępowaniach toczących się przeciwko bankowi o stwierdzenie nieważności umowy kredytu waloryzowanego do waluty obcej, zawieszające płatność (wymagalność) rat kredytu należnych bankowi, jak również zakazujące temu podmiotowi wypowiadania umów kredytu, modyfikują treść uprawnień wynikających z przysługujących bankowi roszczeń oraz zawartych przez niego umów kredytu. Tym samym zabezpieczenia te są wręcz bezpośrednio skierowane do majątku banku. Wywołują one skutki w jego majątku, ograniczając uprawnienia względem przysługującej mu wierzytelności. Znoszą bowiem wymagalność rat kredytu, które bank mógłby – gdyby nie wydane postanowienie - dochodzić i pobierać. Udzielone zabezpieczenia z uwagi na swój ciągły charakter obejmują swoim zakresem także przyszłe raty kredytowe, których obowiązek spłaty powstał lub powstanie już po dniu wszczęcia przymusowej restrukturyzacji, a zatem dotyczą wierzytelności pozwanego, wobec których wprost znajdują zastosowanie dyspozycje norm wyartykułowanych w art. 135 ustawy o BFG.
Nie można także zasadnie twierdzić, że zabezpieczenia te nie kierują się do majątku banku, z tego powodu by miałyby być ustawiane na roszczeniach banku „nie istniejących” (skoro konsument twierdzi, że one nie istnieją). Zabezpieczenie jest ustanawiane w trakcie procesu – na okres, w którym kwestia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego jest sporna. Wyrok może potwierdzić istnienie roszczeń banku o zapłatę rat albo zaprzeczyć temu, ustalając nieważność umowy kredytu. Ocena tego, do czego kieruje się zabezpieczenie nie jest dokonywana na podstawie późniejszego wyroku, ale na podstawie treści samego postanowienia o zabezpieczeniu. Skoro zabezpieczenie znosi na czas sporu wymagalność płatnych rat i wyklucza uprawnienie banku do skutecznego wypowiedzenia umowy kredytu, to kieruje się do majątku banku w rozumieniu art. 135 ustawy o BFG – niezależnie od treści późniejszego wyroku sądu.
Istotne jest również to, że w przepisach postępowania restrukturyzacyjnego nie jest ustanowiona jakaś szczególna ochrona konsumentów. Skoro Dyrektywa 93/13 nie nakazuje uprzywilejowania roszczeń konsumentów w stosunku do innych wierzycieli w postępowaniu upadłościowym, to tym bardziej nie ma podstaw do uprzywilejowanego traktowania roszczeń konsumentów powołujących się na niedozwolone postanowienia w procedurze uporządkowanej restrukturyzacji.
Z przytoczonej regulacji ustawy o BFG interpretowanej również w świetle przepisów unijnych tj. Dyrektywy 2014/59/UE wynika, że zabezpieczenia upadają, a kredytobiorcy nadal zobowiązani są spłacać raty na bieżąco (tak jakby nie było zabezpieczenia). Gdyby zaś sądy orzekły w przyszłości, że umowy kredytu są nieważne (trwale bezskuteczne), a kredytobiorcom przysługuje roszczenie o zwrot wpłaconych kwot, to zostaną oni zaspokojeni w sposób równomierny, bez uprzywilejowania tych, którzy jako pierwsi zgłosili się z roszczeniami i uzyskali zabezpieczenie. Nie dojdzie też do zaspokojenia jednej grupy wierzycieli (kredytobiorców frankowych) kosztem innych grup wierzyli (którzy notabene również mogą w większości posiadać status konsumentów).
W świetle art. 135 ust. 1 ustawy o BFG. nie ma znaczenia jakie roszczenie jest zabezpieczane, ale tylko to czy zabezpieczenie jest skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji. Przepis dotyczy zatem także zabezpieczeń roszczeń niemajątkowych.
Przymusowa restrukturyzacja, jeszcze w większym stopniu niż standardowe postepowanie upadłościowe i restrukturyzacyjne, nastawiona jest na możliwie najszersze zachowanie niezakłóconej działalności podmiotu nią objętego. A zatem skoro w przypadku standardowej upadłości umorzenie postępowań następuje z mocy prawa, to tym bardziej ma to miejsce w przypadku przymusowej restrukturyzacji. Nie ma też żadnych przesłanek dla dokonywania zawężającej interpretacji omawianego przepisu. Należy zauważyć, że zakres zastosowania art. 135 ustawy o BFG zawęził sam ustawodawca i są to wyłącznie przypadki enumeratywnie wymienione w treści ust. 5 tegoż przepisu (najogólniej rzecz ujmując postępowania zabezpieczające i egzekucyjne mogą być kontynuowane w stosunku do świadczeń alimentacyjnych oraz rent).
W omawianym zakresie konieczne jest także przywołanie intencji ustawodawcy stojących za wprowadzeniem do polskiego systemu prawnego dyspozycji norm zawartych w art. 135 ustawy o BFG. Nie powinno budzić niczyjej wątpliwości, iż przedmiotowe regulacje realizują główny cel przymusowej restrukturyzacji, jakim jest konieczność zachowania nienaruszalnej substancji majątku restrukturyzowanego podmiotu i poddania jego ewentualnego uszczuplania wprost regułom wynikającym z reżimu prawnego dotyczącego postępowania restrukturyzacyjnego (ustawa o BFG) oraz dyrektyw unijnych, których omawiany krajowy akt prawny stanowi implementację (m.in. Dyrektywa 2014/59/UE o przymusowej restrukturyzacji).
Reasumując, wydanie przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny decyzji o wszczęciu wobec Getin Noble Bank przymusowej restrukturyzacji powoduje, że wcześniej ustanowione zabezpieczenia polegające na wstrzymaniu obowiązku zapłaty raty kredytu zostały umorzone (upadły) z mocy prawa z chwilą wszczęcia postępowania restrukturyzacyjnego wobec tego banku.
Zakaz ustanawiania nowych zabezpieczeń
Nie powinno budzić również wątpliwości, że od dnia wszczęcia przymusowej restrukturyzacji nie można wszczynać wobec tego podmiotu nowych postępowań zabezpieczających tj. w szczególności wydawać nowych postanowień wstrzymujących (zawieszających) płatności rat kapitałowo-odsetkowych w tzw. postępowaniach frankowych.
Stosownie do art. 135 ust. 4 ustawy o BFG w czasie trwania przymusowej restrukturyzacji w stosunku do podmiotu w restrukturyzacji niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania zabezpieczającego.
Pojawiły się jednak głosy postulujące zawężającą interpretację tego przepisu, który wprost wskazuje, że takich postanowień nie można wszczynać. W ocenie niektórych przepis ten należy interpretować jako zakaz wszczynania takich postępowań jedynie względem majątku banku w restrukturyzacji, a przyjęcie takiej interpretacji ma otwierać drogę do uzyskiwania nowych zabezpieczeń, które rzekomo nie odnoszą się do majątku banku.
Pogląd ten nie zasługuje na aprobatę
Przepis zakazuje wydania w stosunku do podmiotu w restrukturyzacji jakichkolwiek postanowień zabezpieczających, nie tylko skierowanych do jego majątku, lecz także zabezpieczeń o innym charakterze, w których podmiot restrukturyzacji byłby obowiązanym.
Nawet gdyby jednak – zgodnie z podnoszonymi w publicznej dyskusji twierdzeniami – interpretować art. 135 ust. 4 ustawy o BFG. zawężająco tj. jako odnoszący się tylko do takich postępowań zabezpieczających, które są skierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji, to przecież zabezpieczenia polegające na zawieszeniu wymagalności rat kredytu oraz zakazujące wypowiadania przez Bank umowy kredytu i tak są kierowane do majątku podmiotu w restrukturyzacji, o czym była mowa w pierwszej części niniejszego artykułu.
Anna Hernik jest radcą prawnym, senior associate, a dr hab. Iwona Karasek-Wojciechowicz jest radcą prawnym, of counsel, w kancelarii Lawspective Litwiński Valirakis Radcowie Prawni Sp. k.
