Do 3 maja 2012 r. strony zgodnie z k.p.c. składały pisma w zasadzie wedle woli. W przypadku poważniejszych sporów procesowych pisma miewały po kilkadziesiąt stron i składano je w toku całego procesu. Prowadziło to do wydawania niekiedy przez sędziów zarządzeń, w których prosili o powstrzymanie się ze składaniem pism. Tzw. prekluzja spóźnionych dowodów i twierdzeń obejmowała niektóre postępowania.
Aktualnie to przewodniczący albo sąd może zarządzić wniesienie odpowiedzi na pozew lub dalszych pism przygotowawczych, przy czym – uniwersalnie w każdym postępowaniu – spóźnione twierdzenia i dowody zostaną pominięte. Strony nie mogą bez postanowienia przewodniczącego albo sądu składać pism przygotowawczych. Stronom pozostawiono swobodę głównie w złożeniu pozwu i odpowiedzi na pozew.
Powstaje pytanie, jak daleko idą wyjątki od tych nowych reguł.
Ograniczenie składania pism przygotowawczych nie dotyczy przedstawiania niespóźnionych twierdzeń i dowodów ustnie w toku posiedzenia. Jednocześnie pomija się spóźnione „twierdzenia i dowody". Art. 207 § 6 k.p.c. nie wymienia natomiast „zarzutów". Nowe zarzuty nie mogą więc być pominięte. Ponadto twierdzenia i dowody powołane w odpowiedzi na takie nowe zarzuty nie będą mogły zostać uznane za spóźnione. Jak z tego wynika, to, czy w zakresie takiej nowej, dopuszczalnej płaszczyzny sporu strony będą skazane na ustność, czy będą mogły złożyć pisma przygotowawcze, zależeć będzie od przewodniczącego lub sądu.
Strony mają swobodę we wnoszeniu pism zawierających „wyłącznie" wnioski dowodowe. W takim piśmie należy jednak możliwie precyzyjnie wskazać dowodzoną okoliczność. W tej sytuacji można sobie wyobrazić przedstawianie okoliczności dowodowych obejmujące ustosunkowanie się do twierdzeń przeciwnika. W istocie można też będzie wpleść w takie okoliczności wskazanie podstaw prawnych żądania. Jak wynika z treści art. 207 § 3 zd. 2 k.p.c., pismo to jest przecież specyficznym pismem przygotowawczym. Wskazanie podstaw prawnych wplecione w opis dowodzonej okoliczności nie spowoduje jeszcze, żeby utraciło tę swoją specyfikę.
