Podstawowym prawem konsumenta jest prawo do informacji. W związku z tym na producentów żywności nałożono szczegółowe obowiązki dotyczące znakowania produktu. Głównym nakazem płynącym z tych złożonych i często kazuistycznych przepisów jest rzetelne informowanie o cechach produktu. Nie zawsze jednak informacja, która jest prawdziwa, może być umieszczona na produkcie. Czy ten paradoks da się racjonalnie wyjaśnić?
Producent, informując o składzie produktu, niejednokrotnie chciałby zakomunikować konsumentowi, czego oferowany produkt nie zawiera. Informacja, że w produkcie nie ma soli, cukru czy konserwantów, jest istotna dla konsumenta i może wpłynąć na decyzję o zakupie danego produktu. Inspekcje kontrolujące znakowanie produktów żywnościowych kwestionują jednak umieszczenie informacji o tych cechach produktu, które są wspólne dla danej kategorii produktów.
Zakazuje się np. zamieszczania oznaczenia „bez substancji konserwujących" na produktach, które zgodnie z prawem takich substancji zawierać nie mogą. Kontrolerzy powołują się na przepis art. 46 ust. 1 pkt c ustawy z 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia (tj. DzU 2010, nr 136, poz. 914, ze zm.). Zabrania on sugerowania, że środek spożywczy ma szczególne właściwości, jeżeli wszystkie podobne środki spożywcze mają takie właściwości.
Niejasne reguły
Przykładem niech będą przeciery warzywne. Zgodnie z prawem do przecieru w słoiku nie wolno dodawać substancji konserwujących, a do takiego samego produktu w kartonie już można. Kwestionując umieszczenie zgodnej z prawdą informacji, że przecier warzywny w słoiku nie zawiera substancji konserwujących, zakłada się, że konsument jest świadomy tego rozróżnienia, czyli doskonale zna rozporządzenie ministra zdrowia z 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych (DzU 2010 r., poz. 232, nr 1525). Założenie to jest błędne, gdyż zarówno przedsiębiorcy, jak i organy inspekcji miewają problem z prawidłową interpretacją tego aktu prawnego, o czym świadczy liczba wskazań pokontrolnych oraz sporów dotyczących składu i znakowania żywności.
Oświadczenia typu „bez cukru", „bez soli" czy „bez substancji konserwujących" są poszukiwane przez konsumentów, gdyż umożliwiają podejmowanie świadomych wyborów i racjonalne komponowanie diety. Zamieszczanie takich oświadczeń wpisuje się też w politykę promującą zdrowy sposób odżywiania.
