Mariusz Grendowicz: Co robią pieniądze w polskich bankach

W ostatnich miesiącach w ramach debaty publicznej związanej z polskim systemem bankowym można było usłyszeć coraz bardziej alarmistyczne głosy przedstawicieli największych banków prywatnych. W ich ocenie, stale zmieniająca się legislacja, która za każdym razem ogranicza rentowność tych przedsiębiorstw, może stanowić realne zagrożenie dla całej gospodarki. Jednocześnie, państwo polskie, poprzez emisje obligacji skarbowych, korzysta z tego sektora pełnymi garściami. Co to można oznaczać, dla przedsiębiorców, którzy w finansowaniu bankowym od zawsze widzieli główne źródło wsparcia swoich biznesów?

Podatek bankowy zmienia reguły gry

Po kryzysie greckim na początku poprzedniej dekady nastąpiły silniejsze procesy „nacjonalizacji” długu publicznego w całej Europie, a zwłaszcza w południowej jej części: państwa częściej zadłużały się w lokalnych bankach, niż na rynkach międzynarodowych.

W Polsce proces ten był znacznie mniej zauważalny. Inny też był sentyment do naszego długu państwowego – w momencie załamania finansów publicznych, z którym musiał sobie radzić rząd w Atenach, stan naszych finansów publicznych był oceniany wysoko.

Sytuacja zmieniła się istotnie w 2016 roku, gdy wprowadzono podatek bankowy. Banki, powyżej pewnego (niezbyt wysokiego) poziomu, musiały zacząć płacić nową daninę od posiadanych aktywów. Wyjątkiem były właśnie obligacje skarbu państwa, które to nie podlegały opodatkowaniu. W rezultacie, dla banków stały się one bardzo atrakcyjnym aktywem – a ich udział w bilansach banków, wzrósł skokowo.

Samo finansowanie długu państwowego przez kapitał wewnętrzny, w tym przypadku banki obecne na naszym rynku, jest naturalnym rozwiązaniem, zwłaszcza w sytuacji, gdy mamy do czynienia z narodową walutą. Ale trzeba też wziąć pod uwagę skalę potrzeb państwa i przedsiębiorców – ile pieniędzy potrzebuje polski budżet (obligacje skarbowe), a jaka jest głębokość rynku bankowego.

Z danych KNF wynika, że aktywa sektora bankowego w ciągu ostatnich trzech–czterech lat wzrosły o 40 proc., a kredyty korporacyjne dla sektora małych i średnich przedsiębiorstw pozostały na tym samym poziomie! Trudno uwierzyć, że polscy biznesmeni nagle stracili apetyt na pozyskiwanie finansowania. Jeśli zatem nie brak popytu, to jakie inne czynniki mogły spowodować taki stan rzeczy?

Aktywa polskiego sektora bankowego to wedle raportu Związku Banków Polskich z 2021 r. na podstawie danych NBP i EBC jedynie 93 proc. PKB. Niewiele, jeśli spojrzeć na Wielką Brytanią (485 proc.), Holandię (363 proc.), Szwecję (349 proc.), Danię (328 proc.), czy nawet wspomnianą wcześniej Grecję (172 proc.). Na poziomie do nas podobnym są Słowenia, Węgry i Słowacja.

Państwo konkuruje z biznesem o pieniądze

Z drugiej strony udział krajowych instytucji finansowych w finansowaniu długu państwa w przypadku Polski plasuje się wśród najwyższych w Europie. Nietrudno zauważyć, że w czołówce znajdujemy się wraz z krajami takimi, jak Dania, Szwecja, czy Holandia, których sektory bankowe są wśród relatywnie największych w stosunku do ich PKB. Słowenia, Węgry, czy Słowacja znajdują się w tym rankingu znacznie poniżej Polski.

Dlaczego zatem jest to wszystko ryzykowne dla polskiej gospodarki? Kluczem jest właśnie ograniczona dostępność środków. Biorąc pod uwagę skalę polskiego sektora bankowego, można odnieść wrażenie, że potrzeby państwa polskiego stanowią zbyt duży udział w dostępnym finansowaniu. Doprowadzono do niebezpiecznej sytuacji, w której państwo (poprzez emisję obligacji skarbowych) konkuruje z firmami o te same środki.

Po blisko czterech dekadach przepracowanych w sektorze bankowym obecnie rozwijam z partnerami fundusz dłużny ACP Credit, wspierany między innymi przez Europejski Fundusz Inwestycyjny, który oferuje produkty finansowe będące uzupełnieniem oferty banków dla średnich przedsiębiorców. Będąc dopiero dwa miesiące po debiucie na polskim rynku, widzimy bardzo duże zainteresowanie naszym produktem, co oznacza, że przedsiębiorcy są otwarci na nowe formy finansowania. Chęci po stronie biznesu na pozyskanie kapitału więc z całą pewnością są.