„Kobieta bez cienia”. Mocne wejście Trelińskiego w Lyonie

Po latach aktywności Mariusza Trelińskiego na europejskich i amerykańskich scenach kolejną jego premierę poza Polską można uznać za coś naturalnego. „Kobieta bez cienia” Richarda Straussa, do której zaprosił go Lyon, jest jednak wydarzeniem wyjątkowym. To pierwsza realizacja, jaką stworzył od podstaw za granicą.

Wszystkie inscenizacje, które Mariusz Treliński prezentuje w świecie, przygotowywał do tej pory w kraju, z reguły były to koprodukcje różnych teatrów z Operą Narodową. Znany jest przecież z tego, że nad spektaklami pracuje długo, rodzą się one w dyskusjach, czasem w twórczym nieładzie.

Czytaj więcej

Opera

Mariusz Treliński o premierze opery „Peter Grimes”: Wykluczanie napiętnowanych

Wyrzucanie ludzi poza wspólnotę, kreowanie wroga spaja nas i czyni silnymi, ale to haniebny proceder – mówi reżyser Mariusz Treliński przed premierą opery „Peter Grimes” .

Nie jest to rytm pracy, jaki obowiązuje w zachodnich instytucjach operowych, co musiał uwzględnić. Wykreował „Kobietę bez cienia” w zaskakująco szybkim tempie, w niespełna cztery miesiące po poprzedniej swojej warszawskiej premierze „Petera Grimesa”, a przecież po niej nastąpiła jeszcze wakacyjna przerwa teatralna.

Zaproszenie było zaś prestiżowe z kilku powodów. Lyon szczyci się najważniejszą po Paryżu instytucją operową we Francji znaną z ambitnego repertuaru. Pracują tu najciekawsi współcześni reżyserzy, wśród których w ostatnich kilkunastu latach byli także Grzegorz Jarzyna, Krzysztof Warlikowski, Barbara Wysocka, a teraz Mariusz Treliński.

Zawiła opowieść

Otrzymał wyjątkowo trudne zadanie. Z „Kobietą bez cienia”, choć to dzieło wybitne, mało który teatr ma odwagę się zmierzyć. Na premierę w Lyonie stawili się więc dyrektorzy i krytycy z różnych krajów. A już samo rozwikłanie zawartych w tej operze zawiłości muzycznych i teatralnych (z czym świetnie poradził sobie dyrygent Daniele Rustioni) oraz znaczeń to zadanie iście herkulesowe. Jak pokazać na scenie, że bohaterka jest kobietą, która nie ma własnego cienia i musi go zdobyć?

Opowiedzenie treści wymaga odrębnej pracy, co zresztą przed prapremierą uczynił autor libretta, wybitny w końcu pisarz Hugo von Hofmansthal, publikując oddzielny tekst dla przyszłych widzów. „Kobieta bez cienia” jest baśnią, w której prócz zwykłych śmiertelników są duchy, zjawy i zraniony, śpiewający sokół. Kobietą, która musi zdobyć dla siebie cień, gdyż w przeciwnym razie jej mąż zamieni się w kamień, jest Cesarzowa. Może go jej sprzedać żona farbiarza Baraka, mająca dość swej nędznej egzystencji i nudnego męża.

Czytaj więcej

Opera

„Moc przeznaczenia” w Operze Narodowej. Króliczki idą na wojnę

Nowy spektakl Mariusza Trelińskiego wzbudził krańcowo różne emocje, ale sposób, w jaki potraktował „Moc przeznaczenia”, wart jest głębszej refleksji.

Do transakcji ostatecznie nie dojdzie. Żona zrozumiała, że kocha Baraka, Cesarzowa pojęła, że kupując cień, unieszczęśliwi innych ludzi. W erudycyjnym tekście Hofmansthala, pełnym odniesień literackich i kulturowych, zawarte jest więc subtelne przesłanie. To opowieść o dojrzewaniu do człowieczeństwa, czego symbolem jest cień, a także – niewyrażona wprost pochwała życia rodzinnego.

Inscenizacja Mariusza Trelińskiego nie jest baśnią. Na obrotowej scenie jego nowy scenograficzny współpracownik Fabien Lédé zbudował konstrukcję pokazującą dwa przeciwstawne światy. W jednym, hiperrealistycznym – jak z brytyjskiego kina społecznego – wśród pustych puszek i butelek żyje Barak z Żoną i trzema braćmi. Jedyną ucieczkę przed ciągłymi kłótniami zapewnia im telewizor.

Sny czy wizje

Świat drugi przynależy do Cesarzowej: sterylnie elegancki i zimny, z atmosferą jak z filmów Bergmana o kłopotach małżeńskich, bo Cesarz pochłonięty swoimi zajęciami nie ma dla Żony czasu. W tych scenach nie ma jednak chłodnego realizmu, Mariusz Treliński sugestywnie wykreował oniryczny nastrój z tajemniczą roślinnością wdzierającą się do sypialni Cesarzowej.