Artyści twierdzą, że Warszawa to „Najlepsze miasto świata”

Ta opera inspirowana bestsellerową książką Grzegorza Piątka o odbudowie Warszawy po II wojnie światowej powstała w sposób nietypowy. Kompozytora, autora libretta, a następnie reżysera wybierano w odrębnych konkursach zamkniętych.

Historia rodzinna Barbary Wiśniewskiej

– Musiałam stanąć do konkursu, bo Opera Narodowa jest moim artystycznym domem i jestem warszawianką, losy tego miasta są mi bardzo bliskie – mówi zwyciężczyni konkursu reżyserskiego, Barbara Wiśniewska. – Owszem, temat tej opery jest trudny, muzyka wymagająca, ale nie widziałam dla siebie innej możliwości.

Jej rodzina mieszka w Warszawie od pięciu pokoleń. – Moja praprababcia sprowadziła się tu w początkach XX wieku, jej mąż był ogrodnikiem w Instytucie Głuchoniemych na placu Trzech Krzyży, a ona po jego wczesnej śmierci opiekowała się tam dziećmi. Z kolei babcia w latach 50. skończyła Wydział Architektury na Politechnice Warszawskiej – opowiada mi Barbara Wiśniewska. – Projekt konkursowy tworzyłam opierając się na archiwalnych fotografiach mojej rodziny, a moja historia jest zapewne historią każdej rodziny, która wróciła do tego miasta, gdyż nie wyobrażała sobie, że może osiąść gdziekolwiek indziej.

Wrocławianin Cezary Duchnowski skomponował muzykę

Nie oznacza to, że „Najpiękniejsze miasto świata” stworzyli wyłącznie warszawiacy. – Wrocławianin napisał muzykę, a krakowianin libretto – mówił w wywiadzie dla „Ruchu Muzycznego” kompozytor Cezary Duchnowski. – Związki innych miast z odrodzeniem Warszawy, wszystkie opowieści o cegłach wywożonych do Warszawy nie tylko z Wrocławia, z Elbląga również, wzmocniły twórcze porozumienie między mną a autorem libretta Beniaminem Marią Bukowskim. Nie dało się uciec od tematu głównego, czyli historii Biura Odbudowy Stolicy, ale chcieliśmy to opowiedzieć w taki sposób, aby metafory muzyczne i tekstowe dotyczyły właściwie miast jako takich. Miast, ale też wartości.

Kim były Helena Syrkus i Anne Louis Strong

Bohaterkami opery są dwie kobiety. Helena Syrkus stanowi syntezę architektów, którzy pracowali przed wojną, w trakcie i po, stworzyli to miasto. Powtarzali wielokrotnie, że nie nadaje się ono do życia i należy je zburzyć, zbudować od nowa. Ona po wojnie pracowała w Biurze Odbudowy Stolicy.

Druga postać wzorowana jest na amerykańskiej dziennikarce Anne Louis Strong zafascynowanej komunizmem. Z Armią Czerwoną dotarła do Polski i napisała książkę, twierdząc w niej, że odbudowa Warszawy jest niemożliwa. Symbolizuje postrzeganie przez Zachód Warszawy, w którym fascynacja łączyła się z niedowierzaniem.

„Najlepsze miasto świata” zapowiada się jako wielkie widowisko. Opera składa się z 16 scen, trzy czwarte z nich to sceny zbiorowe, niekiedy bierze w nich udział prawie 150 osób. Oprócz dwóch bohaterek ważną rolę odgrywa rozbudowany, 80-osobowy chór, wcielający się w różne postaci – od polityków i architektów po zwykłych mieszkańców. Cezary Duchnowski zadbał przy tym o muzyczne zróżnicowanie tej różnorodnej społeczności warszawskiej.

Spektakl ma jednak nie być kroniką odbudowy, realizm łączy się tu z metaforą i symbolem. – Temat jest bardzo konkretny, dlatego staramy się działać przede wszystkim obrazami, opowiedzieć historię linearnie, ale w każdej ze scen chcemy rozszerzać opowieść na sferę niewerbalną – wyjaśnia Barbara Wiśniewska. – Chóru nie traktujemy też jako zbiorowość, ale jako pojedyncze osoby, które przekazują nam swoją indywidualną historię. W ten sposób chcieliśmy zbudować miasto, którego mieszkańcy przepływają przez Wisłę z prawobrzeżnej do lewobrzeżnej Warszawy, nie wiedząc, jak bardzo została ona zniszczona. A potem orientują się, że muszą w niej żyć i ją tworzyć na nowo.

Widowisko nowoczesne i przystępne

Założenia konkursowe zakładały, że „Najlepsze miasto świata” ma być dziełem dużym, nowoczesnym, multimedialnym, ale też przystępnym i atrakcyjnym zwłaszcza dla młodszego widza. Cezary Duchnowski (rocznik 1971) należy zaś do najciekawszych kompozytorów średniego pokolenia i podąża różnymi ścieżkami muzycznymi. Szczególną jego specjalnością jest muzyka komputerowa, elektroakustyczna i projekty multimedialne.