Jakie ubezpieczenie dla lekarza pracującego za granicą

Wraz z wejściem w życie art. 25 ust. 5 ustawy o z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (DzU nr 112, poz. 654, z późn. zm.; dalej udl)  minister finansów otrzymał delegację do wydania rozporządzenia określającego zakres obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej podmiotów wykonujących działalność leczniczą za szkody będące następstwem udzielania świadczeń zdrowotnych albo niezgodnego z prawem zaniechania udzielenia świadczeń zdrowotnych oraz do określenia minimalnej sumy gwarancyjnej tego ubezpieczenia. Wypełniając delegację ustawową, minister  wydał 22 grudnia 2011 r.  rozporządzenie (dalej rozporządzenie), które weszło w życie 1 stycznia 2012 r. Zastąpiło ono  rozporządzenia ministra finansów: z  28 grudnia 2007 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia OC  świadczeniodawcy udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej (DzU nr 3, poz. 10) i z 26 kwietnia 2010 r. w sprawie obowiązkowego ubezpieczenia OC lekarzy i lekarzy dentystów wykonujących zawód na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (DzU nr 78, poz. 515).

Jak wynika z uzasadnienia do projektu rozporządzenia, głównym jego celem (poza ujednoliceniem) było dostosowanie stanu prawnego do realiów i specyfiki rozwoju rynku świadczeń medycznych (ustalono stosowanie rozporządzenia do zabiegów chirurgii plastycznej lub zabiegów kosmetycznych, jeżeli są udzielane w przypadkach będących następstwem wyłącznie wady wrodzonej, urazu, choroby lub jej leczenia) oraz podwyższenie obowiązujących uprzednio minimalnych sum gwarancyjnych. Uzasadnieniem  podwyższenia sum gwarancyjnych była dokonana przez Ministerstwo Finansów analiza orzecznictwa  w sprawach o odszkodowanie i zadośćuczynienie lub rentę z tytułu błędu lekarskiego skutkującego odpowiedzialnością ubezpieczyciela.

Także zaniechanie

Najistotniejsze jest, że obowiązkowe ubezpieczenie OC – zgodnie z zasadami  rozporządzenia – obejmuje nie tylko następstwa błędnych działań związanych z udzielaniem świadczeń medycznych, ale  także następstwa i ewentualne konsekwencje związane z niepodjęciem działań przed pomiot prowadzący działalność leczniczą (nieudzielania świadczeń zdrowotnych). Ochroną ubezpieczeniową zostały więc objęte przypadki, w których podmiot wykonujący działalność leczniczą bezpodstawnie odmówił udzielenia świadczeń zdrowotnych, a także niezasadnie i zbyt wcześnie zaprzestał ich udzielania. Ochrona ubezpieczeniowa została ukształtowana na zasadzie triggera act commited. Oznacza to, że zdecydowano się  na określenie klauzuli czasowej ochrony ubezpieczeniowej poprzez ustalenie, że z każdym nieprawidłowym działaniem lub zaniechaniem ubezpieczonego podmiotu wykonującego działalność leczniczą będzie się wiązać ochrona ubezpieczeniowa.

Proponowana wcześniej zapadka czasowa loss occurance (odpowiedzialność ubezpieczeniowa związana jest z okresem ubezpieczenia) w znacznie mniejszym stopniu chroniła interesy potencjalnych poszkodowanych pacjentów. Proponowany trigger los occurance byłby rozwiązaniem niezgodnym z art. 9a ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (DzU nr 124, poz. 1152), statuującym zasadę, że ubezpieczenie obowiązkowe OC obejmuje szkody będące następstwem konkretnego zdarzenia, które miało miejsce w okresie ubezpieczenia. Z praktycznego punktu widzenia takie rozwiązanie wprowadza najszerszy i najdłuższy zakres ochrony ubezpieczeniowej. Rozciąga się ona na okres  od momentu wystąpienia zdarzenia powodującego szkodę, tj. od chwili udzielania świadczenia zdrowotnego lub od chwili niezgodnego z prawem zaniechania udzielenia świadczenia zdrowotnego, aż do upływu terminu przedawnienia roszczenia. Rozwiązanie takie jest korzystne tak dla  poszkodowanych (pacjentów), jak i ubezpieczonych prowadzących działalność leczniczą.

Wyłączenia

Rozporządzenie w § 2 ust. 2 określa przypadki, w których ochrona ubezpieczeniowa zostaje wyłączona. Ubezpieczenie OC nie będzie obejmowało szkód:

? wyrządzonych przez podmiot wykonujący działalność leczniczą po pozbawieniu lub w okresie zawieszenia prawa do prowadzenia działalności leczniczej;

? polegających na uszkodzeniu, zniszczeniu lub utracie rzeczy;

? polegających na zapłacie kar umownych;

? powstałych wskutek działań wojennych, stanu wojennego, rozruchów i zamieszek, a także aktów terroru.

Z zakresu ochrony rozporządzenie wyłącza przypadki,  gdy szkoda jest następstwem zabiegu chirurgii plastycznej lub kosmetycznego, które nie są wykonywane w przypadkach będących następstwem wady wrodzonej, urazu, choroby lub następstwem leczenia.

Uwaga! Osoba poddająca się zabiegowi chirurgii plastycznej lub kosmetycznemu, a nie objęta jednym z przypadków określonych powyżej, powinna sprawdzić, czy podmiot prowadzący działalność leczniczą wykonujący zabieg ma dodatkowe dobrowolne ubezpieczenie obejmujące ochronę wykonywanego zabiegu.

Rozporządzenie wyłączyło  też możliwość umownego ograniczenia odpowiedzialności zakładu  w zakresie szkód objętych obowiązkowym ubezpieczeniem OC. Nie wyklucza to umownego rozszerzenia odpowiedzialności zakładu.

Kto musi zawrzeć umowę

Zakres podmiotowy rozporządzenia dotyczy podmiotów wykonujących działalność leczniczą w rozumieniu art. 4 udl oraz podmiotów wykonujących praktykę zawodową, o której mowa w art. 6 udl.

Obowiązkiem ubezpieczenia OC będą zatem objęci:

Tylko w kraju

Istotne z punktu widzenia powyższych podmiotów prowadzących działalność leczniczą, do których przepisy rozporządzenia będą miały zastosowanie, jest okoliczność, że obowiązkowym ubezpieczeniem OC będzie objęta ich odpowiedzialność cywilna wyłącznie za szkody wyrządzone w związku z wykonywaniem działalności leczniczej na terytorium Polski. Nie będzie ono zatem obejmowało zdarzeń ubezpieczeniowych mających miejsce poza granicami kraju. Jest to związane z tym, że podmiot wykonujący działalność leczniczą poza granicami kraju będzie podlegał przepisom państwa, w którym te czynności są wykonywane.  Tak więc lekarz wykonujący działalność leczniczą poza granicami Polski powinien zawrzeć odrębne ubezpieczenie, które będzie pokrywało ewentualne roszczenia wynikające ze świadczenia usług medycznych poza granicami kraju.

Ograniczenie obowiązkowego ubezpieczenia OC wyłącznie do podmiotów prowadzących działalność leczniczą oznacza, że nie będą nim objęci m.in. lekarze czy lekarze dentyści, którzy wykonują zawód na podstawie umowy o pracę czy  umowy cywilnoprawnej (umowy-zlecenia lub o dzieło).

Jakie sumy gwarancyjne

Rozporządzenie podwyższyło wysokość dotychczas obowiązujących minimalnych sum gwarancyjnych. Na etapie konsultacji międzyresortowych zgłaszano wiele uwag do ustalonych w projekcie rozporządzenia progów gwarancyjnych. Uwagi zgłosiły m.in. Ministerstwo Zdrowia, Naczelna Rada Lekarska oraz Polska Izba Ubezpieczeń. Zwracano uwagę na potrzebę uzależnienia wysokości minimalnych sum gwarancyjnych nie tylko od rodzaju podmiotu wykonującego działalność leczniczą, lecz również od rodzaju wykonywanej przez te podmioty działalności. Postulat ten był zresztą zgodny z delegacją ustawową wskazaną w art. 25 ust. 5 udl. Z kolei rzecznik ubezpieczonych zwrócił uwagę na potrzebę podwyższenia proponowanych minimalnych sum gwarancyjnych, szczególnie w relacji do zasądzanych przez sądy powszechne kwot odszkodowania, zadośćuczynienia czy renty. Rzecznik zwracał również uwagę na ustalenie wysokości minimalnej sumy ubezpieczenia w zależności od okresu, na jaki zawierana jest umowa ubezpieczenia.

Ostatecznie minister finansów uwzględnił propozycję uzależnienia wysokości minimalnej sumy gwarancyjnej od kategorii podmiotu wykonującego działalność leczniczą oraz od rodzaju prowadzonej przez te podmioty działalności leczniczej, ustając odrębne kwoty dla jednego zdarzenia objętego ochroną ubezpieczeniową oraz odrębne kwoty dla wszystkich zdarzeń, których skutki zostają objęte umową obowiązkowego ubezpieczenia OC. Najwyższa minimalna suma gwarancyjna w wysokości 500 tys. euro (projekt rozporządzenia zakładał 1 mln euro) dotyczy ubezpieczenia OC podmiotów prowadzących działalność leczniczą określonych w art. 4 ust. 1 udl, wykonujących stacjonarne i całodobowe świadczenia szpitalne. Najniższa określona w rozporządzeniu minimalna suma gwarancyjna w wysokości 150 tys. euro dotyczy natomiast pielęgniarek i położnych prowadzących działalność leczniczą w formach określonych w udl.

Zdaniem autora

Grzegorz Bochnacki, partner w Kancelarii Bochnacki Krzeszewski i Partnerzy

Zawarcie w jednym akcie normatywnym obowiązku ubezpieczenia OC podmiotów wykonujących działalność leczniczą – dotychczas takie obowiązki wynikały z kilku aktów prawnych, m.in. z ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty, ustawy o zakładach opieki zdrowotnej czy z ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych – należy ocenić pozytywnie. Wątpliwości natomiast może budzić zbyt niskie określenie sum gwarancyjnych. Najwyższa suma to 500 tys. euro przy podmiocie leczniczym prowadzącym stacjonarne i całodobowe świadczenia szpitalne w odniesieniu do wszystkich zdarzeń, których skutki są objęte umową ubezpieczenia OC. W praktyce ustalone w rozporządzeniu sumy gwarancyjne mogą okazać się zbyt niskie, szczególnie biorąc pod uwagę tendencję do zasądzania przez sądy coraz wyższych kwot odszkodowań na rzecz poszkodowanych pacjentów. W konsekwencji określenie wyższych minimalnych sum gwarancyjnych byłoby z korzyścią również dla samych ubezpieczonych, chroniąc ich w większym stopniu. Zasądzenie odszkodowania w wyższej kwocie aniżeli wynikająca z maksymalnej sumy gwarancyjnej będzie się wiązało z poniesieniem kosztów zasądzonego odszkodowania przez sam podmiot leczniczy.

Stanisław Sopel, senior associate w Kancelarii Bochnacki Krzeszewski i Partnerzy

Za niewątpliwy mankament należy również uznać to, że obowiązkowe ubezpieczenie OC podmiotów wykonujących działalność leczniczą nie obejmuje szkód będących następstwem zdarzeń niezwiązanych ściśle z wykonywaniem świadczeń zdrowotnych. Poza wskazanymi obok przypadkami określonymi w § 2 ust. 2 rozporządzania ubezpieczenie obowiązkowe nie obejmie chociażby szkód związanych z niewłaściwym wyżywieniem czy zakwaterowaniem oferowanym przez podmioty wykonujące działalność leczniczą, przede wszystkim jednostki szpitalne. Jednak wobec delegacji ustawowej i samego brzmienia art. 25 udl wskazany postulat można rozpatrywać wyłącznie w kategoriach de lege ferenda.