Wczoraj w Trybunale Konstytucyjnym (sygnatura akt P 12/11) zapadło precedensowe rozstrzygnięcie. Dotyczyło zwrotu wywłaszczonej nieruchomości (art. 137 ustawy o gospodarce nieruchomościami, dalej ugn). Trybunał stwierdził, że choć przepis jest zgodny z konstytucją, to nic nie stoi na przeszkodzie, by ustawodawca go zmienił i przyznał wywłaszczonym prawo pierwszeństwa lub pierwokupu nabycia nieruchomości w takich sytuacjach, jak w tym konkretnym wypadku.
Wyrok Trybunału to odpowiedź na pytanie prawne Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku. Rozstrzygał on spór dotyczący kilku działek w miejscowości pod Gdańskiem. W 1971 r. zostały zabrane przez prezydium Wojewódzkiej Krajowej Rady Narodowej pod budowę magazynów leków. Później dawny ich właściciel wystąpił o ich zwrot. Według niego magazynu leków już nie ma, nie istnieje więc cel publiczny, z powodu którego stracił własność. Obecnie działa w nich archiwum starostwa, przy czym zaczęto je urządzać tuż po tym, gdy wystąpił ponownie o zwrot nieruchomości. Sprawa trafiła do WSA, a za jego pośrednictwem do Trybunału.
Nie ma co liczyć na zwrot, jeżeli działka jest teraz pusta, a wcześniej była zabudowana
Zdaniem WSA art. 137 ugn wskazuje, że nieruchomość jest zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu w dwóch wypadkach. Po pierwsze, gdy mimo upływu siedmiu lat od dnia, w którym decyzja wywłaszczeniowa stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu. Po drugie, gdy pomimo upływu dziesięciu lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został osiągnięty. Taka treść art. 137 ust. 1 nasuwa wątpliwości co do zgodności z art. 21 konstytucji. Co prawda konstytucja nie określa żadnych wzorców dotyczących zwrotu wywłaszczonych nieruchomości, jednak Trybunał w jednym z wyroków wywiódł taką zasadę z art. 21 ust. 2 konstytucji.
Jeżeli zatem – zdaniem WSA – istnieje zasada polegająca na tym, że trzeba zwrócić nieruchomość w każdym wypadku, gdy nie jest wykorzystywana na cele publiczne określone w decyzji wywłaszczeniowej, to art. 137 ust. 1 ugn nie jest zgodny z tą zasadą. Nie przewiduje bowiem zwrotu nieruchomości, na której zrealizowano cel określony w decyzji wywłaszczeniowej z zachowaniem terminów w nim wskazanych, ale później zaczęła służyć innemu celowi, choćby publicznemu.
