Inwestorzy coraz częściej decydują się na ulokowanie środków w starych, zabytkowych budynkach, po to aby odnowić je i przekształcić w budynek biurowy, pensjonat, dom weselny czy trakcję turystyczną.
Jeżeli budynek figuruje w rejestrze zabytków – rejestr zabytków nieruchomych jest prowadzony odrębnie dla każdego województw przez wojewódzkich konserwatorów zabytków – to inwestycja w nabycie takiego budynku nie będzie prosta.
Czytaj więcej
Choć wpis do gminnej ewidencji zabytków nie jest decyzją administracyjną, a zarządzeniem, to jednak podlega kontroli jako akt organu jednostki samorządu terytorialnego podejmowany w sprawach z zakresu administracji publicznej.
Niezasadne wpisanie do rejestru zabytków. Wpis ogranicza prawa właściciela
Fakt, że dany budynek figuruje w rejestrze zabytków ogranicza uprawnienia właścicielskie i swobodę decyzyjną właściciela budynku, który musi, pod groźbą kar pieniężnych, dostosować się do poleceń i oczekiwań publicznych służb konserwatorskich. Bez zgody i ścisłego nadzoru publicznych służb konserwatorskich nie wolno właścicielowi prowadzić remontów, przebudowy, adaptacji, np. zrobić w budynku hotelu, prowadzić prac konserwatorskich, restauratorskich ani nawet wykonać badań konserwatorskich czy architektonicznych. Zaniedbywanie obowiązków wobec publicznych służb konserwatorskich, a konkretnie wojewódzkiego konserwatora zabytków, może doprowadzić do otrzymania pieniężnej kary w wysokości nawet do 500.000 zł. Gdy właściciel budynku figurującego w rejestrze zabytków chce wyremontować ten budynek zgodnie z przepisami, to musi być przygotowany na dodatkowe koszty remontu wynikające właśnie stąd, że budynek jest wpisany w rejestrze zabytków. Właściciel budynku często zostaje zmuszony do korzystania z konkretnych materiałów oraz specjalistycznych technik budowlanych, które nie należą do tanich. Kierownik budowy i inspektor nadzoru inwestorskiego muszą mieć udokumentowane doświadczenie w pracy z obiektami zabytkowymi, co zwykle podnosi ich wynagrodzenie. Właściciel ponosi również dalsze wydatki, których nie musiałby ponosić, gdyby nie wpis budynku w rejestrze zabytków, musi odpłatnie zlecać wykonanie ekspertyz konserwatorskich i archeologicznych, a także zatrudnić specjalistów do kierowania pracami konserwatorskimi oraz archeologicznymi, a to wszystko łączy się kolejnymi wydatkami po stronie właściciela.
Wykreślenie z rejestru zabytków. W niektórych przypadkach jest to możliwe
Czy właściciel budynku może doprowadzić do wykreślenia budynku z rejestru zabytków? Tak; jeżeli decyzja administracyjna o wpisaniu danego budynku do rejestru zabytków zawiera wadę prawną, to właściciel budynku ma możliwość doprowadzić do wykreślenia tego budynku z rejestru zabytków. Tym samym, chcąc doprowadzić do wykreślenia budynku z rejestru zabytków, warto poszukać wad prawnych w decyzji administracyjnej, na mocy której dany budynek został wpisany do rejestru zabytków. Przykładową wadą prawną decyzji jest brak dokładnego opisu budynku i jego wartości, błędny opis granic przestrzennych budynku lub brak takiego opisu, zdawkowe uzasadnienie decyzji itd. Szukając wad prawnych decyzji o wpisaniu budynku do rejestru zabytków należy pamiętać, że decyzja prawidłowa składa się z: (1) informacji o tym, jaki to obiekt zostaje wpisany do rejestru zabytków, oraz informacji, w jakich granicach przestrzennych dany obiekt jest wpisywany do rejestru zabytków oraz (2) uzasadnienia decyzji administracyjnej wskazującego, czym dany obiekt zasłużył na wpisanie go do rejestru zabytków. Tym samym, budynek wpisywany do rejestru zabytków powinien być określony precyzyjnie w rozstrzygnięciu decyzji, a dodatkowo decyzja musi informować, w jakich granicach przestrzennych dany obiekt jest wpisywany do rejestru zabytków, a w jakich nie jest; np. może informować o tym w formie graficznej w załączniku. Wreszcie, decyzja musi zawierać uzasadnienie, w którym zostanie ujawnione, z jakich powodów akurat ten budynek zasługuje na wpisanie do rejestru zabytków.
