Według wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wydanego we czwartek 25 lutego, przekształcanie użytkowania wieczystego we własność jest formą działalności gospodarczej i czynnością opodatkowaną. Tym samym opłaty przekształceniowe uiszczane przez podmioty nabywające własność nieruchomości powinny być obciążone VAT.
Zarząd majątkiem to biznes
Sprawa trafiła do TSUE jako efekt sporu gminy Wrocław z dyrektorem Krajowej Informacji Skarbowej na tle interpretacji prawa podatkowego. Samorząd twierdził we wniosku o tę interpretację, że od opłat przekształceniowych nie należy się VAT. Jednak w wydanej interpretacji stwierdzono, że owe opłaty to pozostająca do zapłaty część kwoty stanowiącej należność z tytułu ustanowienia prawa użytkowania wieczystego danego gruntu. Fiskus uznał, że pobierając te opłaty, gmina działa jako podatnik VAT, a nie w charakterze organu władzy publicznej (organy takie nie mogą być podatnikami).
Czytaj także: Przekształcenie użytkowania wieczystego we własność z VAT - opinia rzecznika generalnego TSUE
W sporze przed sądem administracyjnym gmina podnosiła m.in., że przekształcenia nie można uznać za typową dostawę towarów. Została ona bowiem dokonana z mocy prawa i nie było mowy o dobrowolności takiej transakcji.
Trybunał zwrócił jednak uwagę na treść art. 14 ust. 2 lit. a) unijnej dyrektywy o VAT. Przepis ten przewiduje, że „przeniesienie prawa własności do towaru w zamian za odszkodowanie, z nakazu wydanego przez organ władzy publicznej lub w jego imieniu albo z mocy prawa" jest traktowane jak dostawa towarów. Dodatkowo sędziowie stwierdzili, że „wykorzystywanie majątku rzeczowego w celu uzyskania z tego tytułu stałego dochodu" jest działalnością gospodarczą, podlegającą temu podatkowi. Jedna z rozpatrywanych kwestii dotyczyła charakteru działania gminy w takich operacjach. Jest ona niewątpliwie organem lokalnej władzy, co zasadniczo według dyrektywy o VAT wykluczałoby nadanie jej statusu podatnika.
Co jest działalnością
TSUE wziął jednak pod uwagę okoliczność, że właściciele nieruchomości poprzednio będących w użytkowaniu wieczystym mają obowiązek płacić gminie opłaty przekształceniowe przez 20 lat od dnia przekształcenia.
„To pozwala gminie Wrocław na uzyskanie z tego tytułu dochodu o charakterze stałym i że w konsekwencji transakcja ta stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy VAT" – stwierdzili sędziowie w uzasadnieniu.
Prawne uwarunkowania prowadzenia e‑sklepu w 2022 roku
W uzasadnieniu zaznaczono także, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nie zostało dokonane przez gminę. Gmina nie ustanawiała też wysokości tych opłat. Takie okoliczności nie pozwalają w tej sytuacji traktować gminy jako organu władzy. „Działalność wykonywana przez gminę Wrocław w ramach przekształcenia (...) ma charakter gospodarczy i nie można jej uznać za wykonywanie prerogatyw władzy publicznej" – czytamy w uzasadnieniu wyroku.
Trybunał przywołał w uzasadnieniu inne wyroki, dotyczące traktowania samorządów jako podatnika VAT. Wśród nich były także te wydane w sprawach gminy Wrocław (C 665/16 i C 276/14).
Wyrok oznacza, że jeśli dotychczas gminy nie naliczały VAT od opłat przekształceniowych – powinny to robić. Jeśli zaś naliczały i miały nadzieję go odzyskać, wyrok to uniemożliwi.
Sygnatura akt: C-604/19
Łukasz Karpiesiuk doradca podatkowy w kancelarii SSW Pragmatic Solutions
Trybunał zwrócił uwagę, że przekształcenie użytkowania wieczystego nieruchomości we własność jest swoistym wywłaszczeniem, które następuje za odszkodowaniem dla gminy. Rolę owego odszkodowania odgrywają opłaty uiszczane przez podmioty, które stały się właścicielami tych nieruchomości. Co ciekawe, TSUE uznał, że osiąganie dochodu, czy to stałego, czy jednorazowego, z takiej (zresztą przymusowej) dostawy jest formą działalności gospodarczej. Dzieje się tak, nawet jeśli gmina nie dokonuje żadnych aktywnych działań, by ten dochód osiągnąć. Jednocześnie nie ustala ona opłat przekształceniowych, korzystając ze swoich uprawnień władczych, a zatem nie działa jako organ władzy. Takie działanie wyłączałoby bowiem daną transakcję z opodatkowania. W ten sposób uznano gminę za podatnika VAT w zakresie opłat przekształceniowych.
