Odpisy z ksiąg są nieczytelne, bo tworzyli je informatycy, a nie prawnicy

[b]Rz: Miał pan, panie profesorze, w ręku odpis z elektronicznej księgi wieczystej?[/b]

[b]Prof. Jerzy Pisuliński:[/b] Tak.

[b]Jest pańskim zdaniem czytelny? Gdy wystąpiłam o odpis z księgi wieczystej garażu znajdującego pod blokiem, otrzymałam 600 stron wydruku. Z trudem odnalazłam w nim interesujące mnie dane.[/b]

Nawet prawnicy się na to skarżą. Wynika to chyba z tego, że przy tworzeniu nowej księgi dano wolną rękę informatykom, natomiast nie sprawdzono, jak taki wydruk będzie wyglądał, które informacje są w nim rzeczywiście potrzebne, a z których spokojnie można zrezygnować. Chodzi też o układ graficzny wydruku. Jest nieczytelny. Informacja ważna dla pani jako współwłaścicielki garażu została rozdzielona: w innym miejscu są dane o wysokości udziału w tej nieruchomości, a w innym o podstawie wpisu oraz o zmianach wprowadzanych do księgi.

Odpisy pisane na maszynie były prostsze, bo ujawniały informacje rzeczywiście potrzebne osobie występującej.

Sądzę, że odpis byłby znacznie czytelniejszy, gdyby zawierał tylko informacje z działu I i II księgi wieczystej, czyli dotyczące tego, kto jest właścicielem (użytkownikiem wieczystym) oraz opis nieruchomości. Dla nieruchomości obciążonej niezbędne byłyby także dane z działu IV, np. dotyczące hipoteki. Niepotrzebna jest cała historia związana z kolejnymi wpisami.

[b]Papierowy odpis zajmował jedną – dwie strony, te elektroniczne potrafią liczyć nawet 600 stron.[/b]

Tak, ale trzeba zapytać informatyka, a nie prawnika, czy wydruki mogą być czytelniejsze. Oczywiście nie wszystko można zwalić na technikę.

[b]Księgi elektroniczne zlikwidowały częściowo kolejki w sądach wieczystoksięgowych, ale wciąż się niestety czeka miesiącami na założenie księgi i wpis do niej.[/b]

Nie we wszystkich sądach. W zeszłym roku wydłużyły się kolejki w dużych miastach. I to nie bez powodu, bo 31 lipca 2007 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, która umożliwiła tani wykup lokali spółdzielczych. Spółdzielcy masowo zaczęli zmieniać status swoich mieszkań, a sądom wieczystoksięgowym przybyło pracy. Personelu nie przybyło, powstały więc kolejki.

[b]A gdyby petenci sądów mogli wysyłać wnioski e-mailem, a notariusze mieli dostęp online do ksiąg wieczystych? Nie rozwiązałoby to chociaż częściowo problemu?[/b]

Załóżmy, że mogę już w tej chwili wysłać wniosek online. Nie rozwiązuje to problemu, bo i tak czeka on na rozpoznanie. Co najwyżej rozpatrzenie sprawy jest kilka dni krótsze, bo w tej chwili urzędnik musi wprowadzić wniosek do księgi, a często nie jest w stanie zrobić tego od ręki. Elektroniczny wniosek byłby odnotowywany automatycznie.

Trzeba też rozróżnić dwie kwestie: czym innym jest dokonywanie wpisów za pośrednictwem Internetu, a czym innym przeglądanie ksiąg. Bardzo ważne jest to, by zapewnić księgom odpowiednie bezpieczeństwo. Dzisiaj dostęp do Centralnej Informacji Ksiąg Wieczystych mają tylko sądy. Udostępnienie jej innym podmiotom zwiększy ryzyko, że jakiś haker dokona szkód.

I tu powstaje pytanie, jak się przed tym zabezpieczyć. Żeby w każdym sądzie można było wyświetlić treść księgi z dowolnego zakątka Polski, ale żeby mógł to zrobić tylko ktoś do tego powołany.

Ten problem był dyskutowany przy okazji zmian przepisów dotyczących rejestru zastawów. W efekcie uchwalono przepisy, które umożliwiają dostęp elektroniczny do Centralnej Informacji o Zastawach Rejestrowych, ale nie funkcjonują jeszcze w praktyce.

[b]Są jeszcze inne problemy. Treść księgi często rozmija się z rzeczywistością.[/b]

Już przepisy o reformie rolnej nakładały na administrację państwową obowiązek ujawniania zmian stanu prawnego w księgach wieczystych. Skarb Państwa tego nie zrobił do tej pory. To zaniechanie organów administracji, bo powinny składać odpowiednie wnioski w tej sprawie. Sąd bez nich nie może stwierdzić, czy została dokonana zmiana po stronie właściciela, np. czy zmieniła się powierzchnia nieruchomości, czy doszło do podziałów. To także wina samych właścicieli, którzy o to nie dbają. Przeprowadzają się, nie informują o tym sądu, a potem się dziwią, że sąd wysyła list o dokonanych wpisach pod ostatni znany adres. Kolejny przykład. Właściciel wybudował w latach 70. dom i do tej pory nie dokonał wpisu do księgi wieczystej. Działka wciąż widnieje w niej jako niezabudowana, a właściciel jest zły, że nie może szybko sprzedać nieruchomości. Najpierw przecież trzeba sprostować treść księgi wieczystej.

Proszę sobie wyobrazić, że w niektórych rejonach kraju, tam, gdzie nie było katastru, a chodzi głównie o dawny zabór rosyjski, są księgi wieczyste, w których nie ma w ogóle danych z ewidencji gruntów i budynków. Są określone jeszcze w dawnych jednostkach miary (np. w prętach), a z opisu nieruchomości wynika, że jest to obszar od drogi do rzeki. A przecież rzeka już dawno mogła zmienić swój bieg i drogi też już po prostu nie ma. Jeżeli właściciele przez tyle lat nie zadbali o to, by zmienić ten opis, to wyprostowanie tej sytuacji teraz jest bardzo trudne.

Częściowo ten problem rozwiązują same sądy. Tam, gdzie jest elektroniczna księga, mają zapewniony dostęp do ewidencji gruntów i budynków. Z aktualnością ewidencji zresztą także nie jest najlepiej. Jeżeli nie jest w niej np. uwidoczniony budynek albo zmiany w powierzchni nieruchomości, to w konsekwencji dane w dziale I księgi, nawet tej elektronicznej, są nieaktualne.

Mamy nawet przepisy, które przewidują odpowiedzialność odszkodowawczą za nieujawnianie zmian w księdze, jeżeli mogło to spowodować szkodę, tyle że nie słyszałem o tym, żeby ktoś z tego powodu odpowiadał.

[b]A co pan sądzi o przepisach o hipotece? Nie były zmieniane od 1983 r., pochodzą więc z innej epoki.[/b]

Od 1983 r.? Nie, to nieprawda. Tak naprawdę to od 1939 r. Wtedy powstał projekt przepisów dotyczący hipoteki. Po II wojnie światowej z niewielkimi zmianami został przeniesiony do dekretu o prawie rzeczowym, a potem do obowiązującej ustawy z 1983 r. Pracujemy teraz nad przepisami, które mają unowocześnić hipotekę, żeby była bliższa życia i lepiej zabezpieczała wierzytelności. Dzisiaj obowiązuje zasada, że jedna hipoteka może zabezpieczać jedną wierzytelność. Projekt, nad którym pracuje komisja, zmierza do tego, by hipoteka mogła zabezpieczać więcej niż jedną. Chcemy też wprowadzić instytucję administratora hipoteki. Jest pomyślana dla wspólnych przedsięwzięć prowadzonych przez kilka podmiotów, gdy każdemu z nich przysługuje wierzytelność. Dziś nie można zabezpieczyć różnych wierzytelności różnych osób jedną hipoteką. Ten projekt ma to zmienić.