Taką zmianę wprowadza obowiązująca od 2 stycznia nowelizacja ustawy o gospodarce nieruchomościami. Dotyczy ona konkretnie art. 216 ust. 1 tej ustawy. Pozwala on zwracać działki, na których nie jest już osiągany cel publiczny, zabrane na podstawie przepisów od dawna nieobowiązujących. Te jednak muszą być enumeratywnie wymienione właśnie w art. 216 ust. 1.

Do tej pory na tej liście nie było art. 47 ust. 1 ustawy z 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Nowelizacja to zmienia. Dzięki temu osoby, którym zabrano działki właśnie na jego podstawie, będą mogły żądać ich zwrotu.

Nowelizacja jest wykonaniem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 19 maja 2011 r. dotyczącego zwrotu wywłaszczonej nieruchomości (sygn. akt SK 9/08). Chodziło o działkę, którą w czasie II wojny światowej zabrali Niemcy mieszkańcowi Ostrowa Wielkopolskiego i pobudowali na niej barak.

Po wojnie przejęła go Liga Obrony Kraju. Formalnie jednak właściciel działki został z niej wywłaszczony na podstawie umowy notarialnej dopiero w latach 60. Przywołano w tej umowie art. 47 ust. 1 ustawy z 1958 r. Z czasem barak popadł w ruinę, a działka stała pusta. Dawny właściciel, a po jego śmierci syn, zażądał zwrotu nieruchomości. Po długoletnich bojach sprawa trafiła do Trybunału Konstytucyjnego, a ten orzekł, że art. 216 ust. 1 ugn w zakresie, w jakim pomija art. 47 ust. 1 ustawy z 1958 r., jest niezgodny z ustawą zasadniczą.  Zdaniem Trybunału przepis daje bowiem nierówną ochronę właścicielom. Zależy ona od tego, czy w umowie notarialnej, na podstawie której zabierano nieruchomości, wymieniono ust. 6 czy też ust. 1. artykułu 47 ustawy z 1958 r.

To niejedyna zmiana wprowadzona przez obowiązującą od wczoraj nowelizację. Modyfikuje ona ponadto ust. 2 art. 216 ugn. Przepis umożliwia teraz zwrot nieruchomości wywłaszczonych (od 1990 r.) i nabytych na rzecz gmin, jeżeli stały się one zbędne ze względu na cel wywłaszczenia, na podstawie wymienionych w tym przepisie ustaw. Chodzi m.in. o: art. 5 i art. 13 ustawy z 25 czerwca 1948 r. o podziale nieruchomości na obszarach miast i niektórych osiedli; art. 9 dekretu z 26 kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych.

Dotychczas art. 216 ust. 2 stanowił podstawę zwrotu nieruchomości nabytych wyłącznie na rzecz Skarbu Państwa.

Podstawa prawna: ustawa z 9 listopada 2012 r. DzU z 19 grudnia, poz. 1429