Faraon w laboratorium

Tutanchamon, legendarny władca starożytnego Egiptu, zmarł z powodu malarii i martwicy kości

Aktualizacja: 17.02.2010 23:48 Publikacja: 17.02.2010 23:45

Faraon w laboratorium

Foto: ROL

Zagadka śmierci młodocianego władcy – żył 19 lat, zmarł w 1323 roku p. n. e. – nie dawała spokoju badaczom od chwili odkrycia jego mumii przez Howarda Cartera w 1922 roku. Spekulowano na temat chorób dziedzicznych, jakie nękały rodziny władców w czasie panowania XVIII dynastii (małżeństwa braci i sióstr były wówczas częste). Podejrzewano również, że został zamordowany.

Jednak nowoczesna technologia sprawia, że dywagacje ustępują badaniom. 16 mumii z okresu XVIII dynastii poddano badaniom radiologicznym i genetycznym. 11 spośród nich to członkowie rodziny Tutanchamona.

[srodtytul]Przeszkoda etniczna[/srodtytul]

Już w 2001 roku zamierzano przeprowadzić badania genetyczne mumii Tutanchamona, ale egipski minister kultury sprzeciwił się wówczas temu, argumentując, że mieliby je przeprowadzić uczeni japońscy.

Ta przeszkoda została usunięta. Zespołem egipskich uczonych kierował rdzenny Egipcjanin dr Zahi Hawass, szef egipskiej Najwyższej Rady Starożytności. W skład zespołu wchodzili naukowcy z Wydziału Medycyny Uniwersytetu w Kairze.

[wyimek]Mumie Echnatona i Tutanchamona mają wiele wspólnych, unikalnych cech[/wyimek]

Stacja telewizyjna Discovery Chanel sfinansowała zakup – za pięć milionów dolarów – laboratorium, w którym można przeprowadzać najnowocześniejsze badania. Znajduje się ono w Muzeum Narodowym w Kairze. Badania prowadzono w nim od 2007 do 2009 roku. Teraz poznajemy ich wyniki. Badania zmierzały między innymi do ustalenia stopnia pokrewieństwa między członkami rodziny królewskiej.

[srodtytul]Stanowcza diagnoza[/srodtytul]

Wyniki są jednoznaczne: chorował na malarię. U czterech mumii, m.in. Tutanchamona, stwierdzono występowanie pasożytów Plasmodium falciparum wywołujących chorobę.

Chorował też na zapalenie kości. „Krążenie krwi było niedostateczne w tkance kostnej, a to osłabiało i niszczyło fragmenty szkieletu. W połączeniu z malarią prawdopodobnie spowodowało to zgon Tutanchamona” – stwierdza komunikat opublikowany w najnowszym numerze JAMA – „Journal of the American Medical Association”.

W rodzinie Tutanchamona występowały choroby dziedziczne. Jedną z nich była choroba Kohlera – jałowa martwica kości, niezwiązana z zakażeniem drobnoustrojami. Jako przyczynę powstawania martwic aseptycznych uznaje się zaburzenie ukrwienia kości, powstałe na różnorodnym tle – zator, uraz, zakrzep. Choroba ta występuje szczególnie często w wieku dziecięcym i u osób młodych. Tę pośmiertną diagnozę potwierdzają wykopaliska. W grobowcu Tutanchamona znajdowała się laska ułatwiająca chodzenie i cały zestaw leków.

Badania wykluczyły hipotezę, wedle której młody faraon miał cierpieć na gynekomastię, powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn. Nie cierpiał również – co podejrzewali niektórzy badacze – na tzw. zespół Marfana, chorobę genetyczną tkanki łącznej wywołującą między innymi uszkodzenia naczyń krwionośnych.

[srodtytul]Genealogia[/srodtytul]

Od kilku dekad międzynarodowa wspólnota egiptologów grała w skomplikowaną i tajemniczą „grę rodzinną”. Chodziło w niej o zidentyfikowanie związków pokrewieństwa Tutanchamona. Już od lat 70. XX wieku przeprowadzano badania radiologiczne, pomiary czaszki, analizowano źródła pisane, ale wszystkie te zabiegi naukowe, zamiast wyczerpywać debatę, jedynie ją podsycały.

Ale teraz koniec dyskusji: ojcem Tutanchamona nie był Amenhotep III, co sugerowało wielu badaczy, lecz Echnaton, małżonek słynnej królowej Nefertiti. Mumie Echnatona i Tutanchamona mają wiele wspólnych, unikalnych cech morfologicznych, a także taką samą grupę krwi.

Ustalono również, że matką młodocianego faraona nie była królowa Nefertiti ani Kija, druga żona Echnatona, księżniczka z państwa Mitanni w północnej Mezopotamii. Powiła go kobieta o nieznanym imieniu, jej mumia oznaczona jest numerem katalogowym KV35YL.

[ramka][srodtytul]Najpierw zmienił religię ojca, potem własne imię[/srodtytul]

Brytyjski archeolog Howard Carter odkrył 4 listopada 1922 roku w Dolinie Królów w Tebach nienaruszony, zapieczętowany grobowiec z sarkofagiem zawierającym mumię Tutanchamona, władcy z XVIII dynastii. Przetrwał nieograbiony przez rabusiów przez 3245 lat. Faraon zmarł w 1323 roku p. n. e., mając zaledwie 19 lat, po dziewięcioletnim panowaniu. Gdy zasiadał na tronie, następowało odrzucanie religii monoteistycznej, której jedynym bóstwem był Aton (Słońce), i powrót do tradycyjnego egipskiego politeizmu z Amonem jako bóstwem naczelnym. Kult Atona wprowadził poprzedni faraon, Echnaton, który był ojcem Tutanchamona. Powrót do tradycyjnej religii dokonał się pod dyktando kapłanów Amona, którzy osadzili dziesięcioletnie dziecko na tronie. Po czterech latach panowania zmienił pierwotne imię Tutanchaton (Żywy Obraz Atona) na Tutanchamon – Żywy Obraz Amona. Żoną Tutanchamona była jego starsza przyrodnia siostra. Z ich związku urodziły się dwie martwe córki, pochowane w grobowcu ojca.[/ramka]

[ramka][srodtytul]Starożytny grobowiec pod specjalnym nadzorem[/srodtytul]

4 listopada 1922 roku brytyjski archeolog Howard Carter odkrył grobowiec Tutanchamona. 4 listopada 2007 roku mumia faraona powróciła z muzeum w Kairze do oryginalnego grobowca w Dolinie Królów. Umieszczono ją w gablocie, w której panuje stała temperatura i wilgotność. Grobowiec będzie zamknięty dla zwiedzających jeszcze przez trzy lata. Konserwacją zajmują się specjaliści z Getty Institute w Los Angeles. Konserwatorzy dokonują wizji lokalnej. Wykryli rudawe plamy niszczące wapienne ściany. Nie podjęto decyzji, czy grobowiec będzie otwarty czy powstanie jego kopia dla turystów.[/ramka]

Zagadka śmierci młodocianego władcy – żył 19 lat, zmarł w 1323 roku p. n. e. – nie dawała spokoju badaczom od chwili odkrycia jego mumii przez Howarda Cartera w 1922 roku. Spekulowano na temat chorób dziedzicznych, jakie nękały rodziny władców w czasie panowania XVIII dynastii (małżeństwa braci i sióstr były wówczas częste). Podejrzewano również, że został zamordowany.

Jednak nowoczesna technologia sprawia, że dywagacje ustępują badaniom. 16 mumii z okresu XVIII dynastii poddano badaniom radiologicznym i genetycznym. 11 spośród nich to członkowie rodziny Tutanchamona.

Pozostało 89% artykułu
Nauka
Najkrótszy dzień i najdłuższa noc w 2024 roku. Kiedy wypada przesilenie zimowe?
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Nauka
Pełnia Księżyca w grudniu. Zimny Księżyc będzie wyjątkowy, bo trwa wielkie przesilenie księżycowe
Nauka
W organizmach delfinów znaleziono uzależniający fentanyl
Nauka
Orki kontra „największa ryba świata”. Naukowcy ujawniają zabójczą taktykę polowania
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Nauka
Radar NASA wychwycił „opuszczone miasto” na Grenlandii. Jego istnienie zagraża środowisku