Jet lag, czyli zmęczenie i senność wynikające z szybkiej zmiany stref czasowych to problem, który dotyka każdego podróżującego na linii wschód-zachód. Zmiana stref czasowych powoduje zaburzenia rytmu okołodobowego — organizm „nie wie" kiedy iść spać, kiedy jeść, a kiedy działać. W rezultacie podróżnicy są senni, mają kłopot z koncentracją, boli ich głowa. Objawy mogą trwać nawet kilka dni.
Co sprawia, że nasze organizmy tak wolno adaptują się do zmiany rytmu dziennego? Jak opisują naukowcy z Uniwersytetu Oksfordzkiego na łamach „Cell" odpowiedzialna za to jest jedno białko o nazwie SIK1. Zwierzęta (regulacja rytmu okołodobowego myszy i ludzi jest dość podobna) ze zmniejszoną aktywnością SIK1 przystosowywały się do symulowanej zmiany czasu błyskawicznie. Badacze sądzą, że wykorzystanie tego mechanizmu pomogłoby również ludziom. Ich celem jest stworzenie pigułki hamującej aktywność SIK1, a tym samym umożliwiającej szybsze przystosowanie się do nowego rytmu dobowego.
Zespół prof. Russella Fostera skupił się na aktywności tzw. jądra nadskrzyżowaniowego (SCN) w podwzgórzu mózgu. To w nim znajduje się główny mechanizm zegara biologicznego. Naukowcy sprawdzili, jakie geny są aktywizowane w odpowiedzi na światło — bo to ono informuje organizm o tym, czy jest dzień, czy noc.
Okazało się, że w odpowiedzi na obecność światła w mysich mózgach zachodzą setki zmian, aktywowane są liczne geny. SIK1 hamuje jednak tę aktywność, w pewien sposób neutralizując działanie światła. Przez to organizm wolniej przystosowuje się do nowych warunków — i stąd jet lag. Po co natura wbudowała nam taki mechanizm? Aby organizm nie dał się „oszukać" na przykład silnym światłem Księżyca. Obecnie jest to nawet istotniejsze ze względu na powszechność sztucznego oświetlenia.
- Od pewnego czasu zdawaliśmy sobie sprawę, że musi istnieć rodzaj hamulca dla tych procesów, ale nie mieliśmy pojęcia, co to mogłoby być — mówi sieci BBC prof. Foster. — Teraz wiemy, że ten proces jest molekularnym włącznikiem jet lagu. W rezultacie jest on również potencjalnym celem dla leków. U myszy udało nam się zredukować ten efekt o 50-60 proc., a to już sukces. Zwierzęta przystosowywały się do zmiany czasu o sześć godzin w ciągu jednego dnia. Innym myszom zajmuje to zwykle około sześciu dni.
