§ 3. Młodocianemu przysługuje w każdym tygodniu prawo do co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który powinien obejmować niedzielę.
Komentarz
• Ustawodawca bezwzględnie zakazał zatrudniania młodocianych w godzinach nadliczbowych (art. 151 k.p.) oraz w porze nocnej (art. 151 7 k.p.). I odnosi się to do wszystkich kategorii takich pracowników przyjętych zarówno w celu przygotowania zawodowego, jak i do prac lekkich.
W przeciwieństwie jednak do art. 151 7 k.p., który zezwala pracodawcy na określenie ośmiogodzinnej pory nocnej dla załogi między 21 a 7, dla młodocianych ustawodawca wyznaczył sztywne reguły.
Generalnie pora nocna dla takiego pracownika przypada między 22 a 6, a jeśli nie ukończył gimnazjum, lub je ukończył, ale nie ma 16 lat, to porę nocną wydłużono o dwie godziny i przypada ona między 20 a 6.
Przerwa w pracy obejmująca porę nocną powinna nieprzerwanie trwać nie mniej niż 14 godzin. Wynika to z konieczności zregenerowania sił przez niepełnoletniego pracownika.
Także ochronie zdrowia takich zatrudnionych służy przepis, dodany nowelizacją pracy z 24 sierpnia 2001 r. (DzU nr 128, poz. 1405) i obowiązujący od 1 stycznia 2002 r.
Zgodnie z nim w każdym tygodniu młodociany pracownik musi nieprzerwanie odpoczywać co najmniej 48 godzin, a ten okres ma obejmować niedzielę. Stąd u pracodawców zaliczanych do handlu, gastronomii czy hotelarstwa, gdzie dopuszczalna jest praca w niedziele, trudno spotkać takich pracowników.
• Nie jest natomiast zakazana praca zmianowa osób młodocianych. Wolno im ją zlecać, byleby nie zostały naruszone reguły wynikające z komentowanego przepisu.
Jak długo wolno zatrudniać młodocianego
• Sześć godzin na dobę, jeśli pracownik nie ukończył 16 lat.
• Osiem godzin, jeśli ma powyżej 16 lat.
• Do czasu pracy wliczaj czas nauki wynikający z obowiązkowego programu zajęć szkolnych.
• Jeżeli dobowy czas pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, daj mu 30-minutową przerwę i wliczaj ją do czasu pracy.
• Nie zatrudniaj w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, czyli nawet między 20 a 6.
• Nocna przerwa w pracy musi trwać nieprzerwanie nie mniej niż 14 godzin.
• W każdym tygodniu zapewnij co najmniej 48 godzin nieprzerwanego odpoczynku, który obejmie niedzielę.
Art. 204. Prace wzbronione
§ 1. Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, których wykaz ustala w drodze rozporządzenia RM.
§ 2. uchylony
§ 3. RM, w drodze rozporządzenia, może zezwolić na zatrudnianie młodocianych w wieku powyżej 16 lat przy niektórych rodzajach prac wzbronionych, jeżeli jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego, określając jednocześnie warunki zapewniające szczególną ochronę zdrowia młodocianych zatrudnionych przy tych pracach.
Komentarz
• To dyrektywa wspólnotowa 94/33/WE z 22 czerwca 1994 r. w sprawie ochrony pracy ludzi młodych (Dz Urz WE L nr 216, s. 12) zabrania zatrudniania młodocianych przy pracach wzbronionych. Tę regulację powtarza także kodeks i na jego podstawie Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudnienia przy niektórych z tych prac z 24 sierpnia 2004 r. (DzU nr 200, poz. 2047 ze zm.).
Zawiera ono szczegółowe dane o pracach, których bezwzględnie nie wolno wykonywać młodocianym (np. związanych z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, w narażeniu na szkodliwe działanie czynników chemicznych, fizycznych i biologicznych, przy zadaniach stwarzających zagrożenie wypadkowe, przy pracach związanych z produkcją, sprzedażą i konsumpcją wyrobów alkoholowych).
• Jednocześnie przepisy te dopuszczają uzasadnione odstępstwa dla osób powyżej 16. roku życia, którym zezwala się wykonywać takie prace ze względu na właściwe przygotowanie zawodowe. Określa je załącznik nr 2 do rozporządzenia.
Pracodawca musi jednak ewidencjonować czas pracy młodocianego przy pracach wzbronionych takim osobom, których wykonywanie jest dozwolone w celu odbycia przez nich przygotowania zawodowego.
Taki wymóg nakłada na niego § 8 pkt 1 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (DzU nr 62, poz. 286 ze zm.).
• Zatrudniający młodocianych powinien także opracować wykaz stanowisk pracy i rodzajów występujących u niego prac, przy których nie wolno zatrudniać młodocianych. Przygotowuje go po zasięgnięciu opinii przedstawiciela załogi oraz lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad załogą u pracodawcy w sprawie wykazu prac wzbronionych.
Taka lista musi być ujawniona w widocznym miejscu (np. szatni, jadalni, palarni) w każdej jednostce organizacyjnej firmy, w której pracują młodociani, czyli wydziale, oddziale, zakładzie.
Pracodawca, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników (liczonych także z młodocianymi), wykaz prac wzbronionych młodocianym włącza do regulaminu pracy zgodnie z art. 104 1 § 1 pkt 6 k.p. Jeśli w firmie ma mniej niż 20 osób, taką listę prac wzbronionych publikuje w odrębnym wykazie i podaje do wiadomości w sposób u siebie przyjęty. Zapoznaje z nim każdego przyjmowanego do pracy młodocianego, co potwierdza on własnoręcznym podpisem.