Co musisz wiedzieć, przystępując do sprawy

Określone rodzaje spraw są rozpatrywane w zależności od właściwości danego sądu

Publikacja: 18.11.2010 03:10

[srodtytul]1. DO JAKIEGO SĄDU [/srodtytul]

[b]Sprawy cywilne rozpatrują sądy:

- rejonowe,

- okręgowe i

- apelacyjne oraz

- Sąd Najwyższy.[/b]

W ramach tych sądów funkcjonują wyodrębnione wydziały, do których należą określone rodzaje spraw.

Są to przede wszystkim sądy pracy jako wydziały sądów rejonowych: sądy pracy i ubezpieczeń społecznych jako wydziały sądów okręgowych: sądy rodzinne jako wydziały sądów rejonowych rozpatrujące sprawy rodzinne i opiekuńcze; sądy gospodarcze jako wydziały sądów rejonowych oraz sądów okręgowych; wydziały ksiąg wieczystych w sądach rejonowych.

Zasada jest taka, że do sądów rejonowych w I instancji należą wszystkie sprawy, z wyjątkiem tych, które zostały zastrzeżone do właściwości sądów okręgowych.

[ramka][b]Do właściwości sądów okręgowych należą przede wszystkim sprawy: [/b]

- w których wartość przedmiotu sporu (np. dochodzonej zapłaty) przewyższa 75 tys. zł, a w postępowaniu w sprawach gospodarczych, gdy przewyższa 100 tys. zł, z tym że m.in. o ustanowienie rozdzielności majątkowej między małżonkami, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oraz spraw rozpoznawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym zawsze rozpoznaje sąd rejonowy;

- o ochronę praw autorskich, praw dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, o roszczenia z prawa prasowego;

- odwołań od orzeczeń organów rentowych dotyczących emerytur, rent i obowiązku objęcia ubezpieczeniem społecznym,

- o ochronę dóbr osobistych,

- o rozwód i separację (z wyjątkiem separacji na zgodny wniosek małżonków),

- o ubezwłasnowolnienie. [/ramka]

Do sądu okręgowego jako II instancji należy rozpatrywanie apelacji od wyroków sądów rejonowych i zażaleń na postanowienia tych sądów. Apelacje od wyroków sądów okręgowych i zażalenia na postanowienia tych sądów rozpatrują jako II instancja sądy apelacyjne.

Do Sądu Najwyższego trafiają skargi kasacyjne od wyroków II instancji i zażalenia na ich postanowienia oraz skargi o niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia. Do tego sądu należy też udzielanie odpowiedzi na pytania prawne.

Zasadą w sprawach cywilnych, gdy chodzi o tzw. właściwość miejscową, jest to, że pozew wnosi się do sądu, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania lub siedzibę pozwany. Od tej reguły są liczne wyjątki, np. sprawę o zwrot nieruchomości czy drogę konieczną można wytoczyć tylko w sądzie, w którego okręgu nieruchomość jest położona. Pozew w sprawie o rozwód adresuje się wyłącznie do sądu, w którym małżonkowie mieli ostatnie wspólne miejsce zamieszkania, jeśli choć jedno z nich stale tam przebywa.

W postępowaniu nieprocesowym właściwy miejscowo jest co do zasady sąd miejsca zamieszkania wnioskodawcy (tj. wszczynającego sprawę), ale i w tym postępowaniu przewidziano liczne wyjątki uzasadnione charakterem niektórych spraw. Tak więc np. w sprawie o pozbawienie władzy rodzicielskiej zawsze właściwy jest sąd miejsca zamieszkania dziecka, w sprawach o zasiedzenie – miejsca położenia nieruchomości, której wniosek dotyczy, a w spadkowych – sąd ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

[srodtytul]2. SKŁAD SĄDU [/srodtytul]

W I instancji sądy (rejonowe i okręgowe) rozpoznają sprawy zasadniczo w składzie jednego sędziego zawodowego.

Jednakże w składzie jednego sędziego i dwu ławników rozpatrywana jest większość spraw z zakresu prawa pracy, m.in. ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone pieniężne.

[ramka]Ławnicy uczestniczą w rozpatrywaniu spraw o naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i mobbing.

Sąd w składzie sędzia i dwu ławników rozstrzyga sprawy o: rozwód, separację, ustalenie bezskuteczności uznania ojcostwa, rozwiązanie przysposobienia (adopcji).

Apelację rozpatruje zawsze trzech sędziów zawodowych. [/ramka]

[srodtytul]3. RODZAJE ORZECZEŃ SĄDOWYCH [/srodtytul]

Orzeczenia sądowe podzielić można na:

- wyroki,

- wyroki zaoczne,

- równorzędne z wyrokami nakazy zapłaty wydane w postępowaniu nakazowym i postępowaniu upominawczym

- postanowienia i zarządzenia przewodniczącego (wydziału sądu):

– wydane w postępowaniu nieprocesowym orzekające co do istoty sprawy (np. w kwestii zasiedzenia, zniesienia współwłasności, działu spadku),

– wydane w postępowaniu egzekucyjnym,

– wydane w postępowaniu zabezpieczającym

- postanowienia sądu nierozstrzygające istoty sprawy (np. o umorzeniu postępowania),

- zarządzenia przewodniczącego, np. o zwrocie pozwu czy innego pisma procesowego z powodu braków formalnych.

[srodtytul]4. REFERENDARZ SĄDOWY [/srodtytul]

Wiele czynności przypisanych zasadniczo sądowi może w sprawach cywilnych wykonywać referendarz sądowy. W zakresie powierzonych mu czynności ma takie kompetencje jak sąd.

Tak więc może on wydać nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, postanowienie o stwierdzeniu prawomocności orzeczenia, wykonywać czynności sądu w postępowaniu o wpis do księgi wieczystej, a także postępowania rejestrowego, np. o wpis do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) spółki z o.o. albo jawnej, o wykreślanie z KRS fundacji.

W sytuacjach, gdy na jego orzeczenia przewidziano skargę, rozpatruje ją sąd, w którym orzeczenie zapadło, słowem, w którym pracuje referendarz. Orzeczenie tego sądu jest wówczas co do zasady orzeczeniem I instancji, a więc w rachubę wchodzi odwołanie do sądu II instancji.

[srodtytul]5. STRONY, UCZESTNICY, INTERWENIENCI [/srodtytul]

[b]Strony w procesie to:[/b]

- [b]powód[/b], czyli ten, kto występuje z żądaniem do sądu, oraz

- [b]pozwany[/b], przeciwko któremu żądanie to jest skierowane.

W procesie mogą też występować tzw. interwenienci główni i w praktyce częściej – uboczni. Interwenient uboczny to osoba, która ma interes prawny w tym, by sprawa została rozstrzygnięta na korzyść danej strony.

Taką interwencję można zgłosić po stronie pozwanej albo powodowej. Tak więc np. zakład ubezpieczeń może wystąpić jako interwenient uboczny po stronie pozwanego, który ma w tym zakładzie polisę OC.

[b]W postępowaniu nieprocesowym występują zaś: [/b]

- [b]wnioskodawca[/b], tj. ten, który np. domaga się stwierdzenia zasiedzenia albo nabycia spadku, orzeczenia adopcji, ustalenia sposobu kontaktów z dzieckiem, zniesienia współwłasności nieruchomości oraz

- [b]uczestnik lub uczestnicy[/b].

Uczestnikami są np. pozostali spadkobiercy w sprawie o dział spadku czy pozostali współwłaściciele w sprawie o zniesienie współwłasności, były właściciel w sprawie o wpis własności w księdze wieczystej.

[srodtytul]6. KTO MOŻE REPREZENTOWAĆ NAS W SĄDZIE [/srodtytul]

W sądzie mogą nas reprezentować jako pełnomocnik adwokat, radca prawny. Są to profesjonalni, fachowi pełnomocnicy.

Przedsiębiorcę może reprezentować osoba zajmująca się stale zarządzaniem jego majątkiem lub interesami, a ponadto osoba zajmująca się jego obsługą prawną na podstawie umowy-zlecenia. Pełnomocnikiem naszym może być też inny współuczestnik sporu, np. w sprawie o należność z weksla pozwany poręczyciel.

[ramka][b]Pełnomocnikami mogą być też członkowie naszej rodziny:[/b]

- rodzice,

- małżonek,

- rodzeństwo,

- dzieci i wnuki, prawnuki,

- adopcyjni rodzice i adoptowane dzieci. [/ramka]

[b]Ponadto w poszczególnych rodzajach spraw pełnomocnikami mogą być także: [/b]

- [b]w sprawach o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa i macierzyństwa i o alimenty[/b] – przedstawiciel ośrodka pomocy społecznej oraz jednej z organizacji społecznych, mającej na celu udzielanie pomocy rodzinie,

- [b]w sprawach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego[/b] – przedstawiciel organizacji zrzeszającej rolników indywidualnych, której rolnik jest członkiem,

- [b]w sprawach związanych z ochroną praw konsumentów[/b] – przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów,

- [b]w sprawach z zakresu prawa pracy[/b] – przedstawiciel związku zawodowego, inspektor pracy, a także pracownik zatrudniony w zakładzie pracy, w którym pracownik występujący w sądzie jako powód albo pozwany jest lub był zatrudniony,

- [b]w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych[/b] – przedstawiciel związku zawodowego oraz przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów.

[ramka]Tylko przed Sądem Najwyższym obowiązuje tzw. przymus adwokacki.

Skargę kasacyjną może wnieść i przemawiać w naszym imieniu tylko profesjonalny pełnomocnik, tj. adwokat, radca prawny, w sprawach własności przemysłowej, np. w sporach dotyczących patentów, znaków towarowych, toczących się z reguły między przedsiębiorcami – rzecznik patentowy.

Ani my sami, ani osoba reprezentująca nas na innych etapach sprawy, a niebędącą profesjonalnym pełnomocnikiem, nie może w Sądzie Najwyższym zabierać głosu. [/ramka]

[srodtytul]7. DOWODY [/srodtytul]

Przedmiotem dowodu są fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie wymagają dowodu fakty powszechnie znane, a także znane sądowi z urzędu. Ciężar dowodu, czyli obowiązek wykazania przed sądem faktów, spoczywa na tym, kto wywodzi z nich korzystne dla siebie skutki, tj. na których opiera swe roszczenia albo które mają świadczyć o tym, że przeciwnik nie ma racji.

[ramka][b]Środki dowodowe, którymi możemy wykazać owe fakty, to przede wszystkim: [/b]

- dokumenty (urzędowe, np. wypis z księgi wieczystej, i prywatne, np. umowa o wykonanie robót),

- zeznania świadków,

- opinia biegłych, oględziny, które mogą się odbyć również z udziałem biegłych, a także w połączeniu z przesłuchaniem świadków,

- przesłuchanie stron,

- wszelkie inne środki dowodowe, w tym m.in. dowód grupowego badania krwi, dowód w postaci filmu, fotokopii, fotografii, planów, rysunków, płyt, taśm dźwiękowych oraz innych przyrządów utrwalających albo przenoszących obrazy i dźwięki.[/ramka]

[srodtytul]8. ŚWIADKOWIE [/srodtytul]

Stawienie się do sądu w charakterze świadka jest prawnym obowiązkiem. Dotyczy to wszystkich rodzajów spraw, także cywilnych, w tym małżeńskich, pracy i ubezpieczeń społecznych.

Świadek ma prawny obowiązek składania wyjaśnień. Nie może się od niego uchylić.

[ramka][b]Zeznań mogą odmówić tylko:[/b]

- małżonkowie stron (np. pozwanego w sprawie cywilnej),

- ich dzieci i wnuki, prawnuki,

- rodzice, dziadkowie, pradziadkowie,

- rodzeństwo oraz powinowaci w tej samej linii lub stopniu, a więc teściowie, synowe, zięciowie, także małżonkowie wnuków, szwagierki i szwagrowie,

- dzieci adoptowane i adopcyjni rodzice. [/ramka]

Tej możliwości nie mają zatem kuzyni stron (tzw. cioteczne czy stryjeczne rodzeństwo stron). Zresztą nawet wskazani krewni i powinowaci, którzy mogą skorzystać z odmowy zeznań, nie mają do tego prawa w sprawach o tzw. prawa stanu (np. ustalenie ojcostwa).

Natomiast w sprawach małżeńskich (o rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa) istnieje dodatkowo generalny zakaz występowania jako świadkowie dzieci do lat 13 oraz dzieci i wnuków małżonków, które nie ukończyły lat 17.

[ramka][b]Każdy natomiast świadek może odmówić odpowiedzi na zadane mu pytanie, na które odpowiedź mogłaby go narazić na:[/b]

- odpowiedzialność karną,

- hańbę lub

- dotkliwą i bezpośrednią szkodę majątkową. [/ramka]

Świadkowi wolno odmówić odpowiedzi na pytania, gdy miałyby one narazić na takie konsekwencje jego bliskich należących do wymienionego wyżej kręgu osób, mających (ze względu na stopień pokrewieństwa czy powinowactwa) prawo odmowy zeznań w charakterze świadków.

Można odmówić zeznań, jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej (np. lekarskiej, adwokackiej, skarbowej). Duchowny może odmówić zeznań co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, a także za nieuzasadnioną odmowę zeznań albo złożenia przyrzeczenia zobowiązującego do mówienia prawdy sąd ma prawo wymierzyć świadkowi grzywnę. Odmową zeznań jest także uchylenie się od odpowiedzi na zadane pytanie. Wysokość grzywny może wynieść do 5 tys. zł.

[ramka] Świadkowi wolno w ciągu tygodnia od daty doręczenia mu postanowienia skazującego na grzywnę lub na pierwszym posiedzeniu, na które po jej nałożeniu został wezwany, usprawiedliwić niestawiennictwo. Sąd zwolni go wtedy z grzywny.[/ramka]

Przepisy procedury cywilnej dopuszczają przymusowe sprowadzenie świadka, a nawet niezależnie od grzywny – aresztowanie go na czas nieprzekraczający tygodnia.

W razie odmowy zeznań albo złożenia przyrzeczenia sąd musi przedtem wysłuchać obecne strony co do zasadności takiej odmowy.

Świadek ma prawo do zwrotu koniecznych wydatków poniesionych na dojazd do sądu, a także do wynagrodzenia za utratę zarobków. Nie otrzyma się ich automatycznie. Trzeba po złożeniu zeznań, a najpóźniej po zakończeniu rozprawy, zwrócić się o to do sądu.

[srodtytul]9. WYŁĄCZENIE SĘDZIEGO [/srodtytul]

[b]Sędziemu bezwzględnie nie wolno orzekać w sprawach: [/b]

- w których jest stroną lub pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy oddziałuje na jego prawa albo obowiązki, np. sędzia jest wierzycielem albo dłużnikiem solidarnym jednej ze stron,

- członków jego rodziny: małżonka, krewnych i powinowatych w linii prostej, krewnych bocznych do czwartego stopnia (rodzeństwo, kuzynów, ciotki, wujów) i powinowatych bocznych do drugiego stopnia (szwagrów, szwagierki i ich dzieci),

- osób związanych stosunkiem przysposobienia, opieki lub kurateli,

- w których występował jako pełnomocnik albo radca prawny jednej ze stron,

- o ważność aktu prawnego przez niego sporządzonego lub rozpoznanego,

- w sprawie, w której orzekał, jeśli wyrok został uchylony, i sprawa przekazana została do ponownego rozpatrzenia, a także w sprawie o wznowienie postępowania, w którym wydał wyrok czy postanowienie,

- w której orzekał w sądzie niższej instancji lub występował jako prokurator.

Jeśli w sprawie orzekał sędzia wyłączony ze sprawy, postępowanie automatycznie jest nieważne i musi toczyć się w danej instancji od początku.

Sąd musi wyłączyć sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeśli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwości co do bezstronności sędziego w danej, konkretnej sprawie. Niewyłączenie się sędziego w tej sytuacji nie pociąga za sobą nieważności postępowania. Może jednak być przyczyną uchylenia wyroku przez sąd II instancji czy Sąd Najwyższy.

Przepisy nie precyzują, o jakie okoliczności może chodzić. Mogą to być w każdym razie nie tylko stosunki natury emocjonalnej, np. przyjaźń czy konflikty sąsiedzkie z jedną ze stron, ale także np. powiązania gospodarcze, majątkowe, np. w banku, który jest pozwanym, sędzia stara się o preferencyjny kredyt. Mogą to być wszelkie inne okoliczności, jeśli na tle konkretnej sprawy mogą wywoływać – uzasadnioną – wątpliwość co do bezstronności sędziego.

Przypisy o wyłączeniu sędziego dotyczą także ławnika i prokuratora. [ramka] Wniosek o wyłączenie sędziego złożyć można na piśmie albo ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa się toczy. Trzeba też uprawdopodobnić przyczynę wyłączenia. Zasadniczo taki wniosek powinien być zgłoszony przed rozprawą.

O losie wniosku decyduje trzech sędziów zawodowych po wysłuchaniu wyjaśnień sędziego, którego wniosek dotyczy. Jeśli jednak wniosek jest bezzasadny, sąd rozpoznający sprawę może go odrzucić, bez składania wyjaśnień przez sędziego, którego on dotyczy.[/ramka]

[srodtytul]10. POSTĘPOWANIE POJEDNAWCZE [/srodtytul]

Zasadniczo sąd ma obowiązek w każdym stanie sprawy skłaniać strony do zawarcia ugody. Bezpośrednio służą temu dwie procedury: postępowanie pojednawcze toczące się przed sądem i mediacja (o niej dalej).

Ugodę sądową można zawrzeć bez wnoszenia pozwu. By jednak mogła ona mieć takie znaczenie, jak orzeczenie sądu, sąd musi ją potwierdzić.

[b]Nie może jej zaakceptować tylko wówczas, gdy dopatrzy się w niej:[/b]

- sprzeczności z prawem,

- z zasadami współżycia społecznego, czyli godziwego postępowania, albo próby obejścia prawa.

Możemy przed wniesieniem pozwu skorzystać też z postępowania pojednawczego, które przeprowadzi sąd. W tym celu trzeba zwrócić się do sądu z wnioskiem o zawezwanie naszego przeciwnika do próby ugodowej.

Opłata od tego wniosku to tylko 40 zł. W zawezwaniu tym należy zwięźle przedstawić sprawę. Wniosek kieruje się do sądu rejonowego właściwego dla przeciwnika. Postępowanie pojednawcze prowadzi sędzia zawodowy na posiedzeniu niejawnym. Jeśli dojdzie do ugody, jej treść wpisuje się do protokołu sądowego.

Ugoda zaakceptowana przez sąd ma takie skutki jak wyrok sądowy. Można ją egzekwować przez komornika sądowego.

Jeśli do ugody nie dojdzie, jeśli przeciwnik nie stawi się na posiedzenie pojednawcze, pozostanie nam wniesienie pozwu lub wszczęcie postępowania nieprocesowego (np. w sprawie o drogę konieczną, o ustalenie sposobu kontaktów z dzieckiem).

[srodtytul]11. MEDIACJA [/srodtytul]

Mediacja jest dobrowolna. Prowadzi ją mediator na podstawie umowy albo skierowania sądu. Mediacja może być prowadzona w celu polubownego załatwienia sporu przed wszczęciem postępowania albo w toku sprawy. Postępowanie mediacyjne nie jest jawne. Mediatorem może być osoba fizyczna, a także sędzia, ale tylko w stanie spoczynku.

Listy mediatorów mogą sporządzać i tworzyć ośrodki mediacyjne, organizacje społeczne i zawodowe. Sądy wiedzą o nich, bo organizacje przekazują listy prezesom sądów okręgowych. Podstawowy obowiązek mediatora to bezstronność i zachowanie tajemnicy, chyba że strony go z niej zwolnią.

Ugoda zawarta przed mediatorem po zatwierdzeniu przez sąd może być egzekwowana przez komornika na takiej samej zasadzie jak wyrok sądowy.

Co ważne, w razie zawarcia ugody przed mediatorem sąd zwróci 3/4 opłaty uiszczonej od pozwu.

[ramka]Mediatorowi należy się wynagrodzenie. W sprawach majątkowych wynosi ono 1 proc. wartości przedmiotu sporu, ale nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 1 tys. zł za całe postępowanie mediacyjne. W sprawach, w których nie da się ustalić tej wartości, należy się mu 60 zł za pierwsze posiedzenie mediacyjne i za każde następne – 25 zł.

Dodatkowo mediator ma prawo do zwrotu wydatków na przejazdy ustalanych tak jak za delegacje pracownicze (wedle przepisów o należnościach z tytułu podróży służbowych), kosztów zawiadomień stron, zużytych materiałów biurowych i wynajmu pomieszczenia na mediację (nie więcej niż 50 zł za posiedzenie). [/ramka]

[srodtytul]12. WEZWANIE Z SĄDU [/srodtytul]

Pozwany i powód w procesie (np. w sprawie o zapłatę należności za usługę czy towar), mimo że sprawa dotyczy ich bezpośrednio, nie mają obowiązku osobistego stawiennictwa na wezwanie sądu. To samo dotyczy wnioskodawcy i uczestnika postępowania nieprocesowego (np. sprawy o stwierdzenie nabycia spadku).

Obowiązek taki ciąży na świadkach , a także biegłych i tłumaczach. Jednakże w sprawach małżeńskich, w tym o rozwód i separację, sąd może, jeśli małżonek wezwany do osobistego stawiennictwa się nie stawi, ukarać go grzywną tak jak świadka.

To samo dotyczy pozwanego i powoda w sprawach o ustalenie i zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa oraz o rozwiązanie adopcji oraz spraw z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

[ramka] Jeśli wezwany chce usprawiedliwić niestawiennictwo chorobą, to bez względu na to, musi przedstawić zaświadczenie wystawione przez lekarza sądowego. Dotyczy to także świadków oraz przedstawicieli ustawowych, pełnomocników. [/ramka]

W innych sprawach cywilnych sąd może nas wezwać – jako powoda czy pozwanego – do osobistego stawiennictwa dla dokładniejszego wyjaśnienia sprawy. Jednakże żadnych sankcji za niestawiennictwo nałożyć na nas nie można. Trzeba jednak wiedzieć, że zlekceważenie wezwania może nas drogo kosztować, jako że w ten sposób pozbawiamy się szansy na wyłożenie i obronę swych racji.

Przykre skutki może mieć to zwłaszcza wówczas, gdy wzywa się nas jako pozwanych, a nie podejmiemy obrony i nie pojawimy się na pierwszej rozprawie. Sąd może wydać wyrok zaoczny. Natomiast, jeśli my wnieśliśmy pozew i nie stawimy się na pierwszej rozprawie, a pozwany nie zażąda jej przeprowadzenia, sąd może z urzędu (z własnej inicjatywy) zawiesić postępowanie.

Każda ze stron może w piśmie, np. już w pozwie, czy odpowiedzi na pozew żądać przeprowadzenia rozprawy w jej nieobecności. Gdy zażąda tego pozwany, wyrok nie jest zaoczny. Oznacza to, że pozwany nie będzie mógł zaskarżyć go sprzeciwem, lecz tylko apelacją. Gdy zaś rozpoznania sprawy pod swą nieobecność zażąda powód, sąd nie może zawiesić postępowania i musi rozprawę przeprowadzić.

W każdym wezwaniu do stawiennictwa w sądzie musi być oznaczony sąd wzywający, imię, nazwisko i adres wzywanego oraz czas i miejsce, w którym należy się stawić. W wezwaniu określona powinna być także sprawa oraz w jakim charakterze dana osoba ma się stawić (pozwanego, powoda, świadka, uczestnika, wnioskodawcy), cel posiedzenia (np. przesłuchanie w charakterze strony), a także skutki niestawiennictwa.

Jeśli jesteśmy pozwanym, powodem (w procesie), uczestnikiem lub wnioskodawcą (w sprawie nieprocesowej, np. o stwierdzenie nabycia spadku) sąd musi nas wezwać na piśmie na następne jawne posiedzenie (rozprawę), jeśli nie byliśmy obecni na poprzedniej. Strony i osoby zainteresowane, która są obecne na posiedzeniu, dowiedzą się o posiedzeniach następnych przez wezwanie albo ogłoszenie podczas tego posiedzenia.

[ramka] Wezwania powinny być doręczone co najmniej na tydzień przed posiedzeniem. W wypadkach pilnych termin ten może być skrócony do trzech dni.

Sąd musi rozprawę odroczyć, jeśli stwierdzi nieprawidłowości w wezwaniu strony na rozprawę. [/ramka]

Zasadniczo sąd musi wyznaczyć rozprawę z urzędu, czyli z własnej inicjatywy, ilekroć stan sprawy tego wymaga. Jeśli więc np. świadek wezwany na rozprawę nie stawił się, gdy konieczna okaże się uzupełniająca opinia przez biegłego w sprawie o odszkodowanie za błąd lekarski – sąd musi wyznaczyć w celu ich przesłuchania następną rozprawę. Oczywiście nie dotyczy to spraw i kwestii, które co do zasady są rozstrzygane na posiedzeniu niejawnym.

[srodtytul]13. KIEDY SĄD POUCZY [/srodtytul]

Musimy wiedzieć, że sąd nie ma zasadniczo obowiązku udzielania stronom czy uczestnikom postępowania wskazówek czy wyjaśnień. Jest to wręcz wyłączone, jeśli stronę reprezentuje adwokat lub radca prawny. Jeśli nie mamy takiego fachowego pełnomocnika sąd może, a więc nie musi, udzielać nam niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych.

Na rozprawie po ustalaniu przez zadawanie pytań stronom, jakie okoliczności są między nimi sporne, może w razie rzeczywistej, uzasadnionej potrzeby udzielić im pouczeń. Może też zwrócić uwagę na potrzebę skorzystania z pomocy profesjonalnego pełnomocnika – adwokata lub radcy prawnego i poinformować o możliwości ustanowienia go z urzędu, a także ubiegania się o zwolnienie z kosztów sądowych..

Inaczej kwestia pouczeń przedstawia się w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz w sprawach o alimenty i naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym (np. pobiciem, błędem lekarskim, wypadkiem drogowym, katastrofą budowlaną).

Jeśli w takich sprawach będziemy występować bez fachowego pełnomocnika, możemy liczyć, że sąd pouczy o wszystkich roszczeniach.

W niektórych sytuacjach czy fazach postępowania sądowego takie pouczenia są obowiązkowe.

[ramka][b]Tak więc w pozwie doręczanym pozwanemu wraz z wezwaniem na rozprawę musi znaleźć się pouczenie:[/b]

- o tym, jak powinien się zachować, jakie czynności może lub powinien podjąć, jeśli nie uznaje żądań pozwanego (pozwu) i o możliwości lub obowiązku wniesienia odpowiedzi na pozew, w tym o obowiązujących w tym zakresie wymaganiach co do terminu i formy, lub przedstawienia swoich wniosków, twierdzeń i dowodów na rozprawie,

- o skutkach niepodjęcia takich działań (czynności), a zwłaszcza o możliwości wydania przez sąd wyroku zaocznego i warunkach jego wykonalności oraz obciążenia pozwanego kosztami postępowania,

- o możliwości ustanowienia pełnomocnika i tym, że nie ma obowiązku powoływania adwokata czy radcy prawnego. [/ramka]

Na pouczenie możemy liczyć także po wydaniu wyroku lub postanowieniu rozstrzygającym sprawę co do meritum w postępowaniu nieprocesowym, ale tylko jeśli działamy bez profesjonalnego pełnomocnika.

Przewodniczący rozprawie sędzia musi pouczyć o sposobie i terminie wniesienia apelacji lub zażalenia (w razie odrzucenia pozwu lub umorzenia postępowania), a gdy jest to wyrok II instancji – skargi kasacyjnej. W tym drugim wypadku musi pouczyć także o tym, że w postępowaniu kasacyjnym musi nas reprezentować adwokat lub radca prawny, bo inaczej nasze pisma będą zwracane.

Pouczenie o sposobie i terminie zaskarżenia musi znaleźć się w wyroku zaocznym , nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym, w tym przez e-sąd , w nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu nakazowym. Obowiązek pouczenia o przysługującym środku zaskarżenia dotyczy także postanowień wydanych na posiedzeniu niejawnym.

Trzeba wiedzieć, że szczególnie rygorystyczna procedura obowiązuje w sprawach gospodarczych. Chodzi o spory, w których obie strony mają status przedsiębiorców, i jednocześnie spór dotyczy ich działalności gospodarczej.

Obowiązuje zakaz pouczeń. Wygra ta strona, która potrafi przekonać sąd. Bez znajomości procedury w sprawach, choć trochę trudniejszych, jest to praktycznie niemożliwe. W sprawach innych niż gospodarcze sąd może dopuścić z własnej inicjatywy dowód niewskazany przez stronę, jeśli uzna to za konieczne.

[srodtytul]14. BANK ŚCIĄGNIE NA SKRÓTY [/srodtytul]

Trzeba widzieć, że banki korzystają ze szczególnego przywileju pozwalającego im na ściągnięcie swej należności przez komornika sądowego bez potrzeby wnoszenia przeciw dłużnikowi sprawy do sądu.

Przywilej ten polega na tym, że bank może bezpośrednio, na podstawie dokumentów bankowych, bez potrzeby udowadniania swych racji przez sądem, wystawić dokument zwany bankowym tytułem egzekucyjnym. Dokument ten stwierdza istnienie określonego długu.

Warunkiem wystawienia tego dokumentu jest złożenie przez dłużnika oświadczenia dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Banki przy zawieraniu umów kredytowych podsuwają klientom takie oświadczenia do podpisu.

Bankowy tytuł egzekucyjny ma takie znaczenie, gdy chodzi o egzekwowanie należności, jak: wyrok sądowy, ugoda sądowa, akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji. Bank przed skierowaniem sprawy do komornika musi tylko uzyskać w sądzie tzw. klauzulę wykonalności. Sąd nadaje tę klauzulę po sprawdzeniu dokumentu wystawionego przez bank pod względem formalnym.

[ramka]

[i][b]Podstawa prawna:[/b]

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=174592] Ustawa z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, m.in. w postępowaniu sądowym (DzU nr 179, poz. 1843 ze zm.)[/link]

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167044]Rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 28 września 2002 r. dotyczących opłat za czynności adwokatów i radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego ustanowionego z urzędu (DzU nr 163, poz. 1348[/link] i poz. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=167045]1349[/link] ze zmianami)

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]Kodeks pracy[/link]

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]Kodeks cywilny[/link]

- [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]Kodeks postępowania cywilnego[/link][/i][/ramka]

[ramka][b]Zobacz cały poradnik [link=http://www.rp.pl/temat/564084.html]"Jak radzić sobie w sądzie"[/link][/b][/ramka]

[srodtytul]1. DO JAKIEGO SĄDU [/srodtytul]

[b]Sprawy cywilne rozpatrują sądy:

Pozostało jeszcze 100% artykułu
Praca, Emerytury i renty
Zwolnienie z pracy za krytykę LGBTQ i feministek? Zapadł ważny wyrok
Prawo drogowe
Trudniej będzie zdać egzamin na prawo jazdy. Wchodzi w życie "prawo Klimczaka"
Praca, Emerytury i renty
Część seniorów dostanie w lipcu dwa przelewy. Zasady wypłaty renty wdowiej
Praca, Emerytury i renty
Duże zmiany w wypłatach 800 plus w czerwcu. Od lipca nowy termin
Materiał Promocyjny
Firmy, które zmieniły polską branżę budowlaną. 35 lat VELUX Polska
Prawo dla Ciebie
Prof. Safjan o zaprzysiężeniu Karola Nawrockiego: Precyzuję stanowisko