Nikifor: Mistrz nad mistrzami

Oglądamy na niej wszystkie najważniejsze dla artysty tematy: pejzaż, architekturę miejską i fantastyczną, cerkwie i pensjonaty, dworce kolejowe, postacie świętych, sceny biblijne, portrety. Na jednej z wczesnych prac z lat 30. sam artysta pozdrawia nas z dachu okazałej budowli.

Nikifor wielokrotnie przedstawiał siebie w autoportretach. Przedstawiał się w różnych wcieleniach - jako sędziego wymierzającego karę tym, którzy go skrzywdzili, jako biskupa lub szanowanego, wybitnego malarza. Kompensował sobie w ten sposób swą biedę i nędzę egzystencji, pokazując się tak, jak chciał być widziany.

Przez wiele lat można go było spotkać na deptaku w Krynicy, gdzie portretował także kuracjuszy i starał się sprzedać swoje prace.

Ale kiedy malował miasta i pejzaże, to z reguły są one bez ludzi. Realna architektura miesza się w miejskich pejzażach z fantastyczną. Ta grupa obrazów jest prezentowana najliczniej w zbiorach Muzeum Etnograficznego. Z upodobaniem utrwalał własne miasto – Krynicę, ale także wiele innych: Kraków, Warszawę, Rzeszów, Tarnów Nowy Sącz….

Najwięcej prac w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie to właśnie architektura miast uwieczniana w różnych okresach. Za najcenniejsze dzieła Nikifora uważa się pochodzące z lat 20. i 30. XX wieku.

Ale interesujące są także wątki sakralne. W tej grupie na wystawie sporo jest prac dwustronnych, eksponowanych w taki sposób, że można zobaczyć różne dzieła po obu stronach kartki papieru.

- Pokazujemy 137 prac Nikifora - mówi kuratorka Alicja Mironiuk -Nikolska. Z własnej kolekcji i z rzadko wystawianego depozytu spadkobierców Alfonsa Karnego. Państwowe Muzeum Etnograficzne ma w swych zbiorach rewelacyjny materiał badawczy (w sumie około 250 prac). Mamy nadzieję, że ta monograficzna wystawa Nikifora pozwali nam także popatrzeć na piękniejszą stronę życia. To pierwszy krok do planowanej na 2025 trzeciej edycji wystawy polskiej sztuki nieprofesjonalnej „Talent, pasja, intuicja”.

Nikifor – Epifan Drowniak - urodził się w 1895 roku Krynicy. Był Łemkiem, synem ubogiej kobiety, ojca nie znał. Mówiono do niego Nikifor i tak sam podpisywał swoje obrazy. Był chorowity, skazany na samotność i życie na marginesie społeczeństwa z powodu wady wymowy i słuchu. Często brakowało mu środków do życia. Ale miał niezwykły talent malarski, choć właściwie był samoukiem, i poczucie własnej wartości. Chętnie podpisywał się „Nikifor-Matejko”.

W okresie międzywojennym zainteresował się jego pracami lwowski artysta Roman Turyn i zaczął kolekcjonować jego obrazy. W 1932 roku pokazał je na zbiorowej wystawie w Paryżu.

Prace Nikifora podziwiali także malarze z kręgu kapistów: Jan i Hanna Cybisowie, Zygmunt Waliszewski, Tytus Czyżewski, Artur Nacht -Samborski. W 1938 ukazał się pierwszy artykuł o Nikiforze. Po wojnie obrazami Nikifora zainteresowali się Ella i Andrzeja Banachowie. W 1949 roku zorganizowali mu pierwszą indywidualną wystawę w warszawskim SARPie, a dziewięć lat później dzięki ich inicjatywie obrazy Nikifora pokazano w paryskiej galerii Diny Vierny. Poem przyszły kolejne zagraniczne wystawy - w 1959 roku w Amsterdamie, Brukseli, Liege, oraz w 1960 w Hajfie. W1961 w Niemczech: w Baden-Baden, we Frankfurcie nad Menem i w Hanowerze. Tak ciągu kilku lat Nikifor Krynicki stał się sławny.

Od 1960 roku aż do śmierci Nikiforem opiekował się krynicki artysta malarz, Marian Włosiński. Poświęcił dla niego swój własny talent i stworzył Nikiforowi dobre warunki do pracy i życia, a po jego śmierci zadbał, by twórczość Nikifora została zachowana. O dziejach tej niezwykłej przyjaźni opowiada film fabularny „Mój Nikifor” Krzysztofa Krauzego z 2004 roku, w którym w role artysty wcieliła się Krystyna Feldman.