„Kandydat" Żulczyka, czyli polski kościół Szatana

News-killer, „gejmczendżer”, który chce opublikować Reporter w dniu drugiej tury wyborów prezydenckich, jest kluczem do polskiego piekła opisanego w „Kandydacie” Jakuba Żulczyka.

Publikacja: 19.05.2025 04:54

Jakub Żulczyk

Foto: PAP/Artur Reszko

Jacek Cieślak

Jakubowi Żulczykowi „Kandydata” pogratulowali już Andrzej Duda, Jarosław Kaczyński, Zbigniew Ziobro, Mariusz Kamiński, Donald Tusk, Zbigniew Mentzen i Krzysztof Bosak, a także przedstawiciele mediów, w tym Adam Michnik, wielu innych incognito. Jak zwykli czytelnicy poprosili o autograf z dedykacją. Takie sceny rozgrywały się podczas Warszawskich Targów Książki. Wszyscy wspomniani, a i niewymienieni z nazwiska, dziękowali za to, że autor „Kandydata” zrezygnował z opisywania gangsterów oraz dilerów i zajął się portretowaniem naszej „klasy politycznej”, a jej negatywne cechy oraz katastrofy cudownie przemienił w najmocniejszy polityczny thriller III RP.

„Kandydat" Jakuba Żulczyka i bohaterowie naszej polityki

Z tymi autografami i podziękowaniami to, oczywiście, żart. Może i bolesny, ale wzorowany na anegdocie, której Żulczyk używa w nowej powieści w wielu kontekstach, by pokazać, że największe świństwa uwierają i bolą, gdy się z nich śmiejemy. A lektura tej emocjonującej politycznej satyry powinna uwierać, bo przecież nawet jeśli nie jesteśmy wprost sportretowani w thrillerze, to raczej zaliczamy się do jednego z fanklubów polityków, którzy podzielili nasz kraj.

Pierwowzory, pożal się Boże, politycznych idoli nie powinny przysparzać problemów w identyfikacji tego, co kryje się za komiksowymi pseudonimami. Powraca w aurze buddyjskiego mędrca zmarły na ruskiej polanie Mistrz („Czasami najpiękniejsze karty zapisujemy po śmierci”), a żywych wciąż straszy jego cyniczny brat bliźniak Car. Wykorzystując haki na tych, którzy zaliczali wpadki finansowe i obyczajowe, trzęsie polską prawicą, a pośrednio Polską.

Tytułowy Kandydat miał już w pierwszej kadencji prezydentury problem z pewnym reżyserem, który nazwał go debilem. Prokurator wykorzystuje urząd do szantażu, przepłacania portali i zastraszania tylko teoretycznych sprzymierzeńców – groźnymi dla nich przeciekami do mediów. Cerata, minister spraw wewnętrznych, nie ma kaca tylko dlatego, że wciąż jest pijany – z czym wiążą się fizjologiczne problemy wyrażone w powieściowym pseudonimie. Dostaje się Fantastycznemu, przywódcy opozycji, jej zaś kandydat to safanduła, non stop zatrzaskujący kluczyki w samochodzie, mający kochankę brzydszą od tej, którą ma prezydent.

„Kandydat" Jakuba Żulczyka i polskie media

Żulczyk jest też bezlitosny wobec mediów. „Gazetą Krajową” kierują trzy Wiedźmy z „Makbeta”, czyli Wielki Jąkała, Dziennik i Komunistka o mentalu komunistyczno-turbokapitalistycznym. Śmiech i przerażenie wywołują Portal i Tygodnik, którymi jak marionetkami steruje Właściciel, publikujący kompromitujące newsy na zlecenie tych, którzy dają państwowe dotacje. Tabloid ma populistyczno-nacjonalistyczne, by nie powiedzieć antysemickie poglądy. Nienawidzi tego, co reprezentuje „Gazeta Krajowa”, uważająca się wciąż za agorę moralnych autorytetów, gdy już dawno straciła kontakt z rzeczywistością. Kryje świństwa i wstydliwą przeszłość swoich ludzi – jeśli stoją wysoko w towarzyskiej hierarchii. Tej zaś broni zaciekle warszawkowy Adwokat, którego klienci pomimo przewałów mogą być bohaterami cyklu „Jakim cudem wciąż nie siedzisz?”.

Czytaj więcej

Borys Szyc w „Warszawiance” daje koncert gry aktorskiej

Film

Serial "Warszawianka". Na karuzeli życia

„Warszawianka” Jakuba Żulczyka i Jacka Borcucha to świetna odpowiedź na „Czterdziestolatka”.

Zamiast nich w areszcie ląduje Reporter, główny poza prezydentem bohater powieści. Facet pogubiony, przegryw z gasnącą iluzją znaczenia mediów w walce o prawdę. Dryfujący donikąd po rozstaniu z matką jego syna Ksawerego i po aferze #metoo z dobrze zapowiadającą się stażystką. To Reporter chce sprzedać newsa-killera, „gejmczendżera” i prowadzi podwójną, a nawet potrójnie złożoną grę, toczącą się w dniu drugiej tury wyborów prezydenckich – od wczesnego rana na Helu w rezydencji prezydenta RP, w Pałacu Prezydenckim, willi Cara oraz w redakcjach – aż po ogłoszenie wyników w siedzibie partii Prawda i Równość.

Czytaj więcej

Jakub Żulczyk, pisarz, autor powieści „Kandydat”

Literatura

Kto wygra drugą turę wyborów: „Kandydat” Jakuba Żulczyka

W nowym odcinku podcastu „Rzeczy o książkach” jeden z najpopularniejszych polskich pisarzy i scen...

To ten wysłannik Żulczyka, przemierzając od lewa do prawa kulisy politycznej sceny, pomaga sportretować trwającą od lat ideologiczną wojnę polsko-polską. Wywleka brudy udokumentowane i domniemane, pokazując, jak ze szczytnych ideałów – obywatelskich i religijnych – w trzy dekady po odzyskaniu niepodległości katolicka niegdyś Polska robi wrażenie „Kościoła Szatana” (określenie jednej z bohaterek), w którym katolicy i już niewierzący tworzą piekło codzienności.

Liberałowie są słabi, bo nie rozumieją potrzeb normalnych Polaków, a prawica zdiagnozowała problemy, lecz wykorzystała to do zbudowania w państwie mafijnych struktur. Jaki zaś jest realny stosunek prawicowej partii do „suwerena”, pokazuje wątek Matki Dziewczynki, przeciwko której skierowano atomową broń hipokryzji i służby specjalne. „Kandydat” nie pomija bowiem „rewelacji” z kolorowych mediów o nieślubnym dziecku głowy państwa czy podłości prawicowych kryptohomoseksualistów lansujących homofobiczne hasło „LGBT to propaganda, nie ludzie”, które mogło zdecydować o wyniku poprzedniej prezydenckiej elekcji. Tak: nasi trumpowcy mają w szeregach swoich odpowiedników Roya Cohna.

Jokerami „Kandydata” są kobiety – nieszablonowa Żona prezydenta, słuchająca Slayera i jeżdżąca nocą po torach wyścigowych 300 na godzinę. Poszła z mężem na układ, który ma niejedną tajemnicę. Tragicznymi bohaterami tej książki są dzieci („Cały kraj składa się ze zmaltretowanych dzieci”) – jako ofiary seksualnego brudu bądź braku dojrzałości rodziców, ich fanatyzmu ideologicznego, religijnego lub zbyt wielkiej wolności, która staje się rodzicielskim zaniedbaniem. Stąd biorą się późniejsze dramaty, kompleksy i błędy kolejnych generacji, przekazywane z pokolenia na pokolenia, grające główną rolę w chorych ambicjach najważniejszych ludzi władzy.

Młodzi Faszyści w „Kandydacie"

Żulczyk napisał książkę ostrą, odważną, aktualną, ale też wywołującą śmiech, bo tylko on może oczyścić nas z obywatelskiej rozpaczy. Jednocześnie „Kandydat” ucina narzekania literaturoznawców, że od czasu m.in. „Przedwiośnia” i „Kariery Nikodema Dyzmy” o II RP oraz niedocenianej „Miazgi” o PRL – nie mamy powieści o współczesnej Polsce.

Żulczyk wydestylował swój styl. Śmiejąc się w kilku fragmentach z tak zwanej sztuki ambitnej, lecz niezrozumiałej, pisze komunikatywnie, transowo, gęsto, krótką frazą, żonglując montażem rozgrywającej się właśnie akcji i retrospekcji, co sam nazywa „jechaniem na wielu frontach”. Ta symultana jest jak rollercoaster. Motywy trafiają na stół jak karty, a autor zwycięską pulę zgarnia w najmniej oczekiwanym momencie. Wpadkę – przedszkolną – zanotował z fekaliami, na początku.

Żulczyk potwierdza, że wrogowie są swoimi lustrzanymi, czyli odwrotnymi odbiciami, a de facto niewiele się różnią. Nie szczędzi Reporterowi oraz Prezydentowi wad i słabości, ale daje też im szansę na zdjęcie masek i pokazanie twarzy wykrzywionej w rozpaczy albo chwili zrozumienia własnej katastrofy, gdy wcześniej sądzili, że rządzą na powierzonych im polach. Tak: pycha zawsze przed klęską kroczy.

Całym tym cyrkiem kręci zaś zakamuflowana nadmarioneta. Nie obywa się bez ofiar, co nie może dziwić, gdy na politycznej i medialnej scenie obserwujemy żywe trupy. Tych, którzy sprzeniewierzyli się swoim ideałom, wystawili na śmieszność lub wściekłość Polaków. Lub zrobią to za chwilę jak zawistowani przez Żulczyka młodzi Faszyści.