Chłosta na koniec wieku

Henry James

Opowiadania nowojorskie

W.A.B.

Cóż,  zmarł dawno – prawie sto lat temu – a w dodatku w Polsce jego popularność zawsze była mocno ograniczona. Gdyby jednak tych samych przechodniów zapytać o takie filmy nakręcone według jego powieści jak: „W kleszczach lęku" (z Colinem Firthem), „Portret damy" (z Nicole Kidman, Johnem Malkovichem i Chistianem Bale'em), „Inni" (ponownie Nicole Kidman) czy „Plac Waszyngtona" Agnieszki Holland, pewnie nikt nie miałby większych problemów z potwierdzeniem ich znajomości. I w ten sposób Henry James  wdarł się do świadomości Polaków tylnymi drzwiami. Dobrze, że chociaż tak – tym bardziej że właściwie każdy z tych filmów był udany. Ale jednocześnie obraz nigdy nie oddał całego uroku jego książek.

A jaki to urok? Otóż, zgorzkniałego malkontenta, na tyle jednak inteligentnego i zdolnego, żeby swoje narzekackie skłonności zamienić na wnikliwe i cokolwiek ironiczne portrety psychologiczne ludzi w czasach fin de siecle'u. Nie interesowała go polityka, ignorował kwestie społeczne – w centrum jego optyki znajdował się wyłącznie człowiek, jednostka unurzana w swoich czasach.

A  czasów tych pisarz szczerze nienawidził, podobnie jak swoich dwóch ojczyzn – Wielkiej Brytanii i USA. Pierwszej za pogrążenie w obyczajowej degrengoladzie, drugiej za głupawy optymizm i intelektualne prostactwo. Nienawidził też kobiet, które koniec XIX w. wyłuskał ze sztywnego gorsetu społecznych norm, ale i mężczyzn, którzy z braku owego gorsetu skwapliwie skorzystali. Był James literatem na wskroś XIX-wiecznym, który po prostu doskonale zrozumiał, jak będzie wyglądało następne stulecie. I zupełnie mu się ono nie spodobało.

Powieści Jamesa były oczywiście wydawane w Polsce, ale nieregularnie, dawno i nie wszystkie. Od pewnego czasu sytuację tę stara się naprawić wydawnictwo Prószyński i S-ka, którego nakładem ukazali się już „Ambasadorowie", „Skrzydła gołębicy", „Portret damy", „W kleszczach lęku" i „Złota czara", teraz zaś trafiła do księgarni nigdy wcześniej u nas niepublikowana powieść „O czym wiedziała Maisie". Równocześnie, tym razem dzięki W. A. B., ukazują się jego „Opowiadania nowojorskie".

Henry James

O czym wiedziała Maisie

Prószyński i S-ka