Walery Giergiew i Paavo Järvi na Festiwlau Beethvenowskim

Dawno nie pojawiło się ich tylu w Polsce w jednym czasie. Niemal każdego z 13 dni rozpoczynającego się w niedzielę festiwalu będziemy podziwiać najlepszych dyrygentów, przedstawicieli fachu, który rozkwitł w poprzednim stuleciu.

– Takich artystów jak kiedyś Toscanini, Mrawinski, Karajan czy Celibidache dziś już nie ma – uważa Andriej Borejko, rocznik 1957. – To byli prawdziwi dyktatorzy. On na festiwal przyjeżdża z orkiestrą Düsseldorfer Symphoniker, z którą zaprezentuje się 28 marca m.in. w „Eroice" Beethovena.

Pamięta, jak podczas studiów podpatrywał na próbach Ewgienija Mrawinskiego, który krzyczał na muzyków Filharmonii Leningradzkiej, że myślą tylko o zakupach podczas tournée w Japonii, ale koncerty były wspaniałe. Borejko woli stosować zasadę, którą wpojono mu w konserwatorium: „Orkiestra i dyrygent stoją zawsze po dwóch stronach barykady, ale muszą darzyć się ogromnym respektem".

Sławny jak kiedyś Toscanini czy Karajan jest Walery Giergiew (rocznik 1953), od 24 lat kierujący Teatrem Maryjskim w Sankt Petersburgu. – Nie mianował mnie wtedy żaden minister ani partyjny dygnitarz, ale wybrał zespół – opowiadał „Rz". – Dziś Teatr Maryjski jest jak rozpędzony pociąg, nie sposób go zatrzymać na moment.

Giergiew dogląda, w którym kierunku podąża jego teatr, i zajmuje się własną karierą. Prowadzi London Symphony Orchestra, kieruje festiwalami, dyryguje gościnnie w Metropolitan w Nowym Jorku czy w Salzburgu. Jeśli kiedyś dyrygenci latami pracowali z jedną orkiestrą, mozolnie cyzelując jej brzmienie, on to zadanie powierza asystentom. Pojawia się w końcowej fazie prób i zazwyczaj następuje cudowna przemiana. Ma fascynujący sposób porozumiewania się z orkiestrą. Stosuje bardzo oszczędne gesty, ale nawet drobny ruch palca jest ważny. I dokładnie wie, co chce osiągnąć.

Pobyt w Warszawie też wykorzysta maksymalnie. Na festiwalu pojawi się przy okazji występów Teatru Maryjskiego w Operze Narodowej. Na 29 marca szykuje utwory Czajkowskiego, Rachmaninowa i Prokofiewa.

Estończyk Paavo Järvi (rocznik 1962) jest przedstawicielem klanu dyrygentów. Najpierw światową sławę zdobył ojciec Neeme, który w 1980 r. wyemigrował do USA. Dyrygentem jest też młodszy brat – Kristijan. Sam pracuje z wieloma orkiestrami w Europie i w USA. – Amerykańskie są perfekcyjne, ale nie zadają wielu pytań – mówi. – Europejczycy chcą wszystko wiedzieć, dokładnie rozumieć. Technicznie Amerykanie są nie do pobicia, ale niezbyt dobrze czują tradycję europejskiej kultury.

Kompozytorami lubi się zajmować kompleksowo. – To najlepszy sposób, by wejść w ich świat, rozgryźć, poznać z detalami – mówi. Dwa lata temu podbił warszawską publiczność z Deutsche Kammerphilharmonie Bremen żywiołowymi interpretacjami dziewięciu symfonii Beethovena. Teraz z tym zespołem przedstawi 26 i 27 marca komplet symfonii Schumanna.

W świat muzyki Ingo Metzmacher (rocznik 1957) też wszedł dzięki ojcu, wiolonczeliście. Jako dyrygent interesuje się utworami, w których kryje się coś więcej niż tylko dźwięki. – W muzyce powinny być zawarte wielkie idee, niekoniecznie polityczne – powiedział w jednym z wywiadów. – Kiedy jedynie dobrze brzmi, to nieźle się ją gra, ale nic poza tym.

Swe artystyczne credo potwierdzi 3 kwietnia występem z Gustav Mahler Jugendorchester. Wykonają fragmenty „Zmierzchu bogów" Wagnera i Symfonię „Leningradzką", którą Szostakowicz napisał podczas II wojny światowej.

Tajniki sztuki dyrygenckiej zgłębia się latami. Przyznaje to Sylvain Cambreling (rocznik 1948). – Moje ruchy na estradzie były początkowo instynktowne – powiedział dla „Fono Forum". – Modyfikowałem je latami. Obecnie mogę nie tylko dobrze dyrygować, lecz także wiem, dlaczego tak jest.