Festiwal Beethovenowski

Skromniejszy, kryzysowy budżet wymusił oszczędności. Podczas 18. Wielkanocnego Festiwalu Beethovenowskiego koncertów było zatem nieco mniej niż w poprzednich latach i nie każdego wieczoru na estradzie zasiadało 80 muzyków. Czasami było ich czterech lub wręcz grał jeden pianista. Muzyka jednak nie ucierpiała. Wręcz przeciwnie, fascynująco zabrzmiała na przykład Symfonia „Eroica" w XIX-wiecznym opracowaniu na kwartet fortepianowy.

Siedem ostatnich słów naszego zbawiciela na krzyżu

Z programu wypadło kilka pozycji reklamowanych – nie zawsze słusznie – jako wydarzenia. Zostało to, co na taką nazwę zasługuje. I okazuje się, że Festiwal Beethovenowski ma swoją myśl programową, a utwory nie są dobierane całkowicie przypadkowo. Bo choć festiwal porusza się w świecie klasyki i proponuje to, co przez lata zdobyło wartość, to jednak można takie utwory dobierać przypadkowo lub szukać tego, co je łączy.

Pragnienie wolności

Tegoroczna edycja miała tytuł „Beethoven i idea wolności". Muzyka jest sztuką unikającą deklaracji politycznych czy społecznych, ale dążenie do wolności było inspiracją dla Beethovena do skomponowania „Eroiki" czy „Fidelia". W Symfonii „Patetycznej" Czajkowskiego zapisany jest dramat Czajkowskiego, który nie osiągnął osobistej wolności. Pochwałą nowego świata jest z kolei IX Symfonia Dvořaka.

Idea wolności ukryta jest też w tle Koncertu skrzypcowego Andrzeja Panufnika, który w połowie ubiegłego wieku zdecydował się na ucieczkę ze stalinowskiej Polski. O zgubnych skutkach zniewolenia przez szatana traktuje faustowska kantata „Seid nüchttern und wachet" Alfreda Schnittkego, kompozytora, który w Związku Radzieckim też nie mógł znaleźć miejsca dla siebie.

Zobacz galerię zdjęć

Oba te utwory były odkryciem dla publiczności, dowiodły, że w muzyce współczesnej można szukać ideowych pokrewieństw z Beethovenem. A utworów Panufnika nie grywa się u nas zbyt często, kantatę Schnittkego wykonano w Warszawie chyba raz, i to kilkanaście lat temu. Na dodatek w Koncercie ujęła słuchaczy pięknym dźwiękiem skrzypiec Amerykanka Tai Murray.

Nowa generacja

Taki festiwal potrzebuje gwiazd, one nadają mu blask, zresztą jak często można słuchać znanych symfonii w przeciętnym wykonaniu? Mistrz potrafi tchnąć w nie nowe życie, co udowodnił Charles Dutoit. Pod jego batutą młoda Sinfonia Iuventus w standardowej przecież uwerturze „Karnawał rzymski" jakby dostała skrzydeł. A Jacek Kaspszyk z chórem i orkiestrą Filharmonii Narodowej uwolnił „Fidelia" od patosu, nadał mu lekkości. Posępna opera Beethovena zyskała potoczystą dramaturgię i blask.

A jednak był to festiwal artystów nowej generacji. Kiedyś ceniono dyrygentów, którzy osiągali mistrzostwo po dziesięcioleciach pracy, dziś świat chce oglądać młodych za pulpitem. 31-letni Krzysztof Urbański z Warszawy pojechał do Hamburga finalizować rozmowy w sprawie podjęcia od 2015 roku stałej współpracy z cenioną w Niemczech NDR Sinfonieorchesters. Wcześniej dał w Warszawie z Sinfonią Varsovią świetną, dopracowaną w każdym szczególe interpretację Symfonii „Z Nowego Świata" Dvořaka.

Siedem lat starszy od Urbańskiego jest Kanadyjczyk Yannick Nézet-Seguin, dyrygent na światowym topie. To artysta ogromnie muzykalny, żywiołowy, o odważnym podejściu do klasyki. Zwolennicy rosyjskiej tradycji mogli się zżymać, jak z Filharmonikami z Rotterdamu potraktował Symfonię „Patetyczną" Czajkowskiego, niemniej była to interpretacja pasjonująca od pierwszej do ostatniej minuty.

Nie wiem, czy do młodzieży należy Łukasz Borowicz (rocznik 1977)? W każdym razie ma młodzieńczą żywiołowość, dzięki czemu klasyczna „Ifigenia na Taurydzie" Glucka stała się pasjonującą opowieścią o pragnieniu wolności. Potrafił sprawić, że Polska Orkiestra Radiowa, której taki repertuar jest obcy, zaczęła grać dźwiękiem bliższym zespołom muzyki dawnej.